eMagazine
Nghệ thuật tinh tế và vẻ đẹp bốn mùa trong chiếc bánh Wagashi

Wagashi là tên gọi chung của bánh kẹo Nhật Bản cổ truyền, dùng để phân biệt với bánh kẹo phương Tây Yogashi. Từ những nguyên liệu tươi ngon tự nhiên, vận dụng các kỹ thuật làm bánh truyền thống, người thợ làm Wagashi luôn tha thiết truyền tải cảm xúc, phô diễn sức sáng tạo và tô điểm cho Wagashi, biến chúng thành những đoá hoa muôn hương ngàn sắc trong địa đàng ẩm thực Nhật Bản. Muốn cảm thụ Wagashi, phải thưởng thức bằng cả 5 giác quan: nghe tên gọi bằng tai, nhìn bằng mắt, chạm bằng tay, ngửi bằng mũi, và nếm bằng miệng. Dường như cả tinh thần của Xứ sở Phù Tang đều ẩn chứa trong Wagashi.

Bài viết: Inako Hình ảnh: PixtaThiết kế: Nuto

Phân loại bánh Wagashi

Với sự phong phú về chủng loại như hiện nay, Wagashi có thể được phân thành 3 nhóm lớn dựa trên hàm lượng nước trong bánh: Namagashi, Hannamagashi và Higashi. Sự phân chia này rất quan trọng trong trà đạo bởi nguyên tắc chỉ được ăn Namagashi khi dùng trà đậm và Higashi khi dùng trà nhạt.

Sakuramochi Daifukumochi

Nhóm 1: Namagashi

Bao gồm các loại bánh tươi có độ ẩm trên 30%. Namagashi có những dạng thức chế biến đặc thù như dạng bánh Mochi (Mochimono), bánh hấp và bánh chiên. Trong đó, bánh dạng Mochi là những loại bánh có nguyên liệu chính là gạo nếp hoặc gạo tẻ được chế biến theo phương pháp làm bánh Mochi. Ngoài ra còn có các loại bánh nướng, bánh dạng thạch (Nagashimono) và bánh nhào nắn thủ công (Nerimono). Một số loại bánh Namagashi:

Sakuramochi

1. Daifukumochi: Là bánh Mochi nhân đậu đỏ nghiền, có thể ăn trực tiếp, đem chiên hoặc bỏ vào nước Shiruko ngọt để ăn như bánh trôi nước. Ngày xưa bánh thường được dùng để thay thế cơm trưa.

Daifukumochi
Uiro
2. Uiro: Là loại bánh hấp truyền thống ra đời từ thời Kamakura, được làm từ bột gạo tẻ và bột gạo nếp Mochiko. Sau khi nhào hai loại bột trên với nhau, chỉ cần bỏ vào khuôn và hấp bằng xửng là hoàn thành.
An-Doughnut Dorayaki Nerikiri

3. An-Doughnut: Là bánh doughnut chiên có nhân mang đậm phong cách Nhật Bản. Nhân bánh thường là đậu trắng, đậu cô ve, đậu xanh hoặc khoai nghiền nhão.

An-Doughnut

4. Dorayaki: Là loại bánh nướng tròn và dẹt ra đời vào đầu thời Meiji, có phần vỏ mềm được làm từ bột mì và trứng, ở giữa là nhân đậu nghiền. Có giả thiết cho rằng bánh được đặt tên như vậy là do có hình dạng trông giống với chiếc chiêng – nhạc cụ cổ truyền của Nhật và có âm đọc là “Dora”.

Dorayaki

5. Nerikiri: Là loại bánh nắn bằng tay và thuộc hàng đại diện cho Wagashi. Bánh được làm bằng cách nhào đậu trắng nghiền với một ít bột gạo nếp Mijinko, Gyuhi rồi ép vào các khuôn gỗ hoặc dùng tay để tạo hình. Bánh có đa sắc thái, có thể nắn theo các chủ đề hợp mùa.

Nerikiri
Gyuhi
6. Gyuhi: Là loại bánh nhào nắn thủ công được làm từ bột Shiratamako trộn mạch nha và đường. Gyuhi có thể ăn như một loại bánh riêng biệt hoặc dùng làm nguyên liệu cho các loại bánh khác như: Nerikiri, Monaka, Gyuhi-manju,…

Nhóm 2: Hannamagashi

Là các loại bánh có độ ẩm khoảng 10 - 30%. Hannamagashi có hai dạng thức chế biến đặc thù là Anmono và Okamono, trong đó Anmono là những loại bánh có lớp vỏ ngoài khá mỏng, điểm hấp dẫn nằm ở phần nhân đậu nghiền nhão (An), còn Okamono là loại bánh có sự kết hợp giữa các thành phần được chế biến độc lập nhau. Ngoài ra trong Hannamagashi cũng có các loại bánh nướng, bánh dạng thạch, bánh nhào nắn thủ công như Namagashi. Một số loại bánh Hannamagashi:

Monaka

1. Monaka: Thuộc dòng bánh Okamono, Monaka là loại bánh có 2 mảnh vỏ rời dạng tròn và khá giòn làm từ bột gạo nếp ghép lại với nhau, ở giữa là lớp nhân nhão làm từ hạt phỉ, Gyuhi hoặc Mochi nghiền. Đây là đặc sản nổi tiếng được bày bán phổ biến trên khắp nước Nhật.

Monaka
Kanoko

2. Kanoko: Cũng thuộc dòng Okamono, Kanoko là loại bánh tròn có nhân trong cùng là Gyuhi hoặc thạch Yokan, ở giữa là một lớp đậu nghiền, bên ngoài là lớp đậu đỏ hoặc đậu cô ve trắng ninh ngọt. Tên bánh có nghĩa là “hươu con”, do những hạt đậu nổi trên bề mặt bánh trông giống các đốm trên lưng hươu.

Kanoko
Suhama

3. Suhama: Là loại bánh được làm bằng cách nhào bột đậu nành hoặc bột đậu nành xanh với mạch nha và đường cho đến khi lớp bột trở nên mịn màng, sau đó nắn bột thành các viên bánh nhỏ. Đây cũng là một loại bánh tiêu biểu của Okamono.

Suhama

Nhóm 3: Higashi

Bao gồm các loại bánh có độ ẩm dưới 10%. Khô và cứng chính đặc trưng của bánh. Higashi có dạng bánh đặc thù là Uchimono – loại bánh có nguyên liệu chính là các loại bột, xirô và đường, hỗn hợp này sau khi nhào mịn sẽ được nén vào các khuôn gỗ để tạo hình, xông hơi nước lên bề mặt và sấy khô lại. Trong khi đó, Oshimono là những loại bánh có nguyên liệu tương tự như Uchimono nhưng có thêm nhân An hoặc các nguyên liệu phụ đặc biệt khác, cũng được nén vào các khuôn để sấy khô nhưng có lượng nước cao hơn Uchimono nên dễ tan chảy khi cho vào miệng. Dòng Kakemono có nguyên liệu chính là đậu rang, bích quy, thạch rau câu hoặc hạt phỉ được rưới thêm nước xirô hoặc sô cô la bên ngoài, có thể được cán phẳng để tạo độ nhẵn bóng cho bề mặt bánh. Ngoài ra còn có các loại kẹo, đậu sấy, bánh gạo, bánh nướng và bánh chiên. Một số loại bánh thuộc nhóm Higashi:

Hina-arare
1. Hina-arare: Là loại bánh có nguyên liệu chính là gạo nếp đã rang hoặc được sấy khô sau khi hấp, một ít xirô hoặc đường màu rưới lên để tạo màu cho đẹp mắt. Đây là loại bánh không thể thiếu trong ngày lễ búp bê Hina.
Okoshi Sembei Karinto

2. Okoshi: Nguyên liệu chính của Okoshi là gạo nếp, gạo tẻ hoặc hạt phỉ đã rang hoặc được sấy khô sau khi hấp, sau đó trộn với các loại đậu và mè, rưới xirô lên rồi dùng dụng cụ để tạo thành các hình chữ nhật, vuông, tròn theo ý thích. Bánh có nguồn gốc tại Trung Quốc và được mang đến Nhật Bản vào thời kì Heian.

Okoshi

3. Sembei: Là sản phẩm có sự kết hợp của gạo tẻ và bột mì, có thể thêm vào một ít đường, trứng, mạch nha hoặc Miso tùy khẩu vị từng người. Nắn hỗn hợp trên theo hình dáng nhất định, sau đó phết nước tương Shoyu lên bề mặt rồi đem nướng chín bánh là có thể dùng được. Các loại bánh Sembei nổi tiếng: (Hokkaido), Hachinohe-sembei (Aomori), Isobe-sembei (Gumma), Soka-sembei (Saitama), Kobaiyaki (Mie),…

Sembei

4. Karinto: Là loại bánh chiên được làm từ bột mì và đường, trên bề mặt có phủ một lớp mật đường nâu hoặc đường trắng ngọt lịm. Bánh bắt đầu được yêu chuộng trên toàn nước Nhật từ đầu thời kì Meiji, xuất phát từ cái nôi là khu Asakusa ở Tokyo.

Karinto

 Cảm thức mùa trong những chiếc Wagashi

“Mùa nào thức ấy”, Wagashi không chỉ được chế biến từ nguyên liệu đặc trưng theo mùa, mà còn là những tác phẩm nghệ thuật cầu kì và tài hoa ngợi ca vẻ đẹp của bốn mùa thiên nhiên luân chuyển. Wagashi không ngừng thay hình đổi sắc, lúc hóa thành một cánh hoa anh đào chớm nở, một chú đom đóm ven đầm, một ngọn núi trùng trùng lá đỏ, lúc lại là một cánh rừng tuyết trắng tịch mịch thê lương… Ở Wagashi, nét sống động như gói trọn cả trời đất rộng lớn vô cùng vào chiếc bánh nhỏ bé vô cùng có thể khiến thực khách mãn nhãn và trầm trồ mà tuyệt nhiên không một món ăn nào sánh bì kịp.

Tháng 1-HanabiramochiTháng 1 - Hanabiramochi

Tháng 1 - Hanabiramochi

Là loại bánh đại diện cho tháng 1, Hanabiramochi làm nao lòng thực khách bởi phần nhân là bột Miso trộn rễ ngưu bàng được ninh trong nước đường hoặc rượu mirin thơm ngon và giàu dinh dưỡng. Bánh được xếp thành hình bán nguyệt với vành rìa trắng mịn, trong nhuộm phớt hồng như một cánh hoa (hanabira). Hanabiramochi không thể vắng bóng trong dịp mừng năm mới. 

Một số loại Wagashi khác: Matsu no Yuki (Lá tùng trong tuyết), Kankobai (Hồng mai mùa đông), Hanabayashi (Rừng hoa),…

Tháng 2-Kantsubaki

Tháng 2 - Kantsubaki

Đây là chiếc bánh mô phỏng hình ảnh hoa sơn trà (Tsubaki) trong ngày đông giá lạnh. Bánh có nhân đậu đỏ béo ngậy, với lớp bột đậu trắng Nerikiriko dẻo mịn nhuộm hồng bọc ngoài tạo hình búp hoa và một ít nhuộm vàng gắn thêm làm nhụy để tô điểm. Một số loại Wagashi khác: Sakiwake (Đua nở), Kusa no Haru (Cỏ xuân), Akebono (Bầu trời hừng đông),…

Tháng 2-Kantsubaki
Tháng 3-Warabimoch

Tháng 3 - Warabimochi

Nét đặc sắc của chiếc bánh này là hương thơm nồng đượm và vị ngọt tan thấm của lớp bột đậu nành Kinako phủ quanh, gợi nhắc đến mùa xuân ở miền thôn dã xứ Phù Tang. Nguyên liệu chính dùng để làm Warabimochi là tinh bột được chế biến từ rễ cây dương xỉ (Warabi) – sản vật nổi tiếng của tỉnh Nara. Loại bánh kết hợp nhân đậu đỏ nghiền Anko cũng rất được dân Kyoto yêu mến. Có thể bắt gặp vô số cửa hàng Warabimochi danh tiếng tại Nara và Kyoto.

Một số loại Wagashi khác: Yaegasumi (Sương dày), Cho no Yume (Giấc mơ của bươm bướm), Akoya (Trai Akoya),…

Tháng 4-Sakuramochi Tháng 5-Kashiwamochi Tháng 6-Ajisai

Tháng 4 - Sakuramochi

Đây là loại bánh màu hồng có hương thơm thanh thoát được gói bằng lá anh đào. Tại vùng Kanto, nguyên liệu dùng để làm bánh thường là bột mì, còn ở Kansai thường là bột Domyoji. Sakuramochi là bánh đại diện cho mùa xuân và là một trong những dòng bánh đặc trưng của Kyogashi – Wagashi truyền thống của xứ Kyoto. Một số loại Wagashi khác: Hanafubuki (Bão hoa), Hana no Mai (Vũ điệu của hoa),…

Tháng 4-Sakuramochi

Tháng 5 - Kashiwamochi

Đây là loại bánh bột gạo nhân đậu đỏ nghiền hoặc Miso được gói bằng lá sồi (Kashiwa). Nhờ đặc tính không bao giờ rụng cho đến khi chồi mới xuất hiện mà lá sồi được xem là vật may mắn bảo hộ cho gia đình, tượng trưng cho sự sinh sôi đời đời không tuyệt diệt. Vì vậy phong tục làm bánh Kashiwamochi để ăn và biếu tặng họ hàng, láng giềng vào ngày Tết Đoan Ngọ (Tango no Sekku) vẫn còn rất thịnh hành ở Nhật Bản. 

Một số loại Wagashi khác: Ayameman (Bánh bao xương bồ), Aokaede (Lá phong xanh), Chimaki (một loại bánh giống bánh ú tro ăn vào Tết Đoan Ngọ),…

Tháng 5-Kashiwamochi

Tháng 6 - Ajisai

Đây là loại bánh thạch màu tím nhạt làm từ bột rễ sắn dây rừng (Kuzuko), được cắt thành hình khối với các góc tròn để mô phỏng hoa cẩm tú cầu (Ajisai), nhân bánh là một lớp An vàng thơm ngon. Bánh thường được đặt lên một chiếc lá tươi xanh để chiêu đãi thực khách, tất cả đều toát lên phong vị của mùa mưa tháng 6.

Một số loại Wagashi khác: Miyamatsutsuji (Đỗ quyên trong núi sâu), Aoume (Mơ xanh), Yakiayu (Cá thơm chiên), Sawabe no Hotaru (Đom đóm ven đầm),…

Tháng 6-Ajisai
Tháng 7-RakuganTháng 7 - Rakugan

Tháng 7 - Rakugan

Thừa hưởng đầy đủ những đặc điểm của Higashi, Rakugan được làm từ hỗn hợp bột gạo (ngũ cốc) nhào với mạch nha và đường, ép vào khuôn rồi sấy khô lại. Được xem là một loại Wagashi cao cấp, Rakugan thường chỉ được dùng để thết đãi trong các tiệc trà hoặc làm đồ cúng Phật.

Một số loại Wagashi khác: Konetsumochi (Bánh hoa súng), Aonashi (Lê xanh), Kuzuyaki (Sắn dây rừng chiên),…

Tháng 8-Mizuyokan Tháng 9-Kikunoka

Tháng 8 - Mizuyokan

Là một chủng loại của bánh thạch Yokan nhưng Mizuyokan sử dụng ít bột đậu và thạch hơn, tạo cho bánh độ mềm ướt vừa phải để ăn trong những ngày hè nóng bức. Có nhiều hương vị như đậu đỏ, hạt phỉ, Matcha, mơ,… để khách hàng lựa chọn.

Một số loại Wagashi khác: Hanakikyo (Hoa cát cánh), Nadeshiko (Cẩm chướng), Hatsuaki (Chớm thu),…

Tháng 8-Mizuyokan
Tháng 9-Kikunoka

Tháng 9 - Kikunoka

Nhắc đến mùa thu thì không thể bỏ qua hoa cúc (Kiku). Các loại bánh kẹo liên quan đến hoa cúc cũng khá phong phú và đa dạng, trong đó Kikunoka (Hương cúc) là một loại bánh được nắn thành hình hoa cúc đơn giản mà vẫn trang nhã.

Một số loại Wagashi khác: Yone no Hana (Hoa lúa), Konerigaki (Hồng ngọt), Kurikinton (bánh làm từ hạt phỉ và khoai lang),…

Tháng 9-Kikunoka
Tháng 10-IchoTháng 10 - Icho

Tháng 10 - Icho

Đây là loại bánh bột vàng mô phỏng hình cánh hoa rẻ quạt (Icho). Bánh có hương vị thanh thoát và giá trị dinh dưỡng cao.

Một số loại Wagashi khác: Zangetsu (Trăng tàn), Tsuta no Hosomichi (Lối nhỏ thường xuân), Uzuramochi (Bánh chim cút), Chidori (Chim choi choi),…

Tháng 11-Momiji

Tháng 11 - Momiji

Đây là loại bánh làm bằng bột đậu có màu sắc và hình dáng giống với lá phong, không thể thiếu vắng trong các lễ tiệc tháng 11.

Một số loại Wagashi khác: Hatsushimo (Sương đầu mùa), Inokomochi (Bánh heo con),…

Tháng 11-Momiji
Tháng 12-Yuzumochi

Tháng 12 - Yuzumochi

Yuzu là giống quả lai giữa quýt và chanh Nghi Xương, có hương thơm nồng, đại diện cho các loại quả mùa đông. Mang vỏ Yuzu bào nhuyễn trộn với bột gạo rồi hấp chín, sau đó bọc hỗn hợp này quanh lớp nhân An, ta sẽ có được chiếc bánh mang hương vị Yuzu thơm ngon đặc trưng. 

Một số loại Wagashi khác: Shojomochi (loại bánh mô phỏng mái tóc đỏ của Shojo – một loài tinh tinh nghiện rượu xuất hiện trong truyền thuyết Trung Quốc), Yakoeman (loại bánh được làm từ lòng đỏ trứng gà, có màu vàng nhạt), Takanekan (loại bánh thạch hình chữ nhật mà bên trong có hình núi Phú Sĩ, được dùng vào dịp cuối và đầu năm),…