Có khá nhiều khung cảnh trong manga và anime được tác giả tái hiện dựa trên khung cảnh thực trong cuộc sống. Và với việc bùng nổ ngành công nghiệp anime trên toàn thế giới, ngày càng nhiều người muốn đến thăm, check-in tại địa điểm nổi tiếng ấy. Từ đó hình thành nên những cuộc “hành hương anime” và chúng góp phần không nhỏ cho sự phát triển của du lịch Nhật.
Hành hương anime là gì?
Từ xa xưa, “hành hương” thường được sử dụng với ý nghĩa tôn giáo, đây là một hành trình dài, cần nhiều công sức, của cải, thử thách để đến được vùng đất thánh. Đến ngày nay, việc này đã được nâng cấp lên thành những chuyến du lịch hành hương, với lịch trình tour được sắp xếp đảm bảo cho du khách có thể đến, tận hưởng, trải nghiệm không khí của một vùng đất tôn giáo.
Với ý nghĩa như vậy, hành hương anime cũng có nét tương đồng. Anime Pilgrimage (tiếng Anh) hay “Seichi junrei - 聖地巡礼” (tiếng Nhật) có nghĩa là viếng thăm các thánh địa. Đây là hành động đi thăm các địa điểm anime có thật đã từng xuất hiện trong một số anime (cũng có thể là manga).
Radio Kaikan xuất hiện nhiều lần trong anime “Steins;Gate”, nơi đây cũng bán nhiều vật phẩm liên quan đến anime và manga nên càng là lý do thúc đẩy người hâm mộ ghé thăm. Ảnh: otaku in TokyoMột cảnh trong anime “Lucky Star”. Ảnh: ana-cooljapan
Ngoài ra, thuật ngữ Du lịch Anime - Anime Tourism, lại mang ý nghĩa rộng hơn là đến thăm bất kỳ địa điểm nào liên quan đến anime hoặc manga. Có thể là nhà hàng, quán cà phê, triển lãm, sự kiện, bảo tàng, địa điểm thực... miễn sao nơi đó có trưng bày vật phẩm anime/ manga mà không nhất thiết là nơi xuất hiện trong các tác phẩm.
Một cảnh trong anime “Lucky Star”. Ảnh: ana-cooljapan
Ví dụ, nếu bạn đã xem bộ phim Kimi no Na wa (Your Name) của Shinkai Makoto, bạn sẽ biết rằng cầu thang nơi Mitsuha và Taki gặp nhau là một địa điểm ngoài đời thực và có thể tìm thấy chúng ở Yotsuya, Tokyo. Đây được gọi là hành hương Anime.
Cảnh trong Your Name và ngoài đời giống đến 99%. Ảnh: tofugu
Ngoài ra, còn có một số thuật ngữ liên quan đến loại hình du lịch này:
- Seichijunrei-sha - 聖地巡礼者: là những người tham gia vào hành trình Seichi junrei.
- Butaitanbou - 舞台探訪 hay Scene Hunter: săn ảnh, là hành động săn lùng hoặc tìm kiếm những cảnh đặc trưng trong loạt phim hoạt hình. Trong cuộc hành hương anime, bạn đã biết vị trí chính xác của địa điểm được chiếu trong anime. Nhưng Butaitanbou nghĩa là bạn không biết vị trí chính xác, có thể do địa điểm đó không được nhà sản xuất công bố hoặc chưa ai khám phá. Vì vậy, bạn phải xác định các địa điểm chỉ dựa trên các cảnh trong anime. Và đây là một quá trình phức tạp, tốn nhiều thời gian, công sức và chỉ dành cho những người thực sự đam mê với tác phẩm.
Ảnh: Jotaku
Theo thống kê, tính đến tháng 04/2021, có tổng cộng 5.315 thánh địa liên quan đến phim hoạt hình ở Nhật Bản. Hiệp hội Du lịch Hoạt hình Nhật Bản sẽ tổ chức những buổi bình chọn dành cho người hâm mộ trên toàn thế giới để cập nhật "88 Nơi muốn đến thăm Thánh địa Hoạt hình Nhật Bản" mỗi năm.
Thuật ngữ Anime Pilgrimage bắt nguồn từ khi nào?
Theo thông tin của bài báo được viết bởi Takeshi Okamoto, thuật ngữ Anime Pilgrimage có nguồn gốc từ những năm 90 khi những người hâm mộ Sailor Moon bắt đầu đến thăm những ngôi đền xuất hiện trong anime. Ví dụ như đền Hikawa nơi sống của Rei Hino (thủy thủ sao Hỏa). Bản manga được mô phỏng theo một ngôi đền có thật tên là Hikawa Jinja (氷川神社) ở Azabu-Juban; ngôi đền trong anime được mô phỏng theo một Hikawa Jinja khác ở Akasaka. Cả hai đều là những ngôi đền chi nhánh của Hikawa Jinja chính ở Omiya, Saitama.
Ngôi đền Hikawa nơi sống của Thủy thủ sao Hỏa trong anime và ngoài đời thực.
“Từ đó ta có thể kết luận những ví dụ rõ ràng về cuộc hành hương anime tồn tại vào đầu những năm 1990, mặc dù thuật ngữ “cuộc hành hương anime” không được sử dụng phổ biến khi đó. Tuy nhiên, từ này đã được sử dụng thường xuyên trong giới otaku trước khi các phương tiện truyền thông chính thống bắt đầu sử dụng thuật ngữ này thường xuyên hơn sau năm 2008”, ông Takeshi Okamoto cho biết.
Nhưng, phải đến năm 2016, thuật ngữ này mới trở nên khá phổ biến. Đó là nhờ Kimi no Na wa (Your Name) và nhiều địa điểm ngoài đời thực của nó ở Nhật Bản, đặc biệt là Tokyo.
Cây cầu xuất hiện trong phim nằm gần đền Suga, Yotsuya là địa danh nổi tiếng trong Your Name. Ảnh: tofugu
Lợi ích về du lịch
Nhật Bản luôn là điểm đến hấp dẫn với những người yêu thích du lịch, tham quan thắng cảnh, tận hưởng cảnh sắc thay đổi theo thời tiết. Không những thế, đối với những người hâm mộ phim hoạt hình trên toàn thế giới, đến Nhật Bản để thăm những địa điểm gắn với các cột mốc trong tác phẩm yêu thích của họ là một sự thỏa mãn tinh thần rất mạnh mẽ và không thể phủ nhận lợi ích kinh tế to lớn mà hành hương anime mang lại cho Nhật Bản.
Một bản đồ chú thích chi tiết một số “thánh địa anime” trong vùng.Ảnh: 517 japan
Ở cấp chiến lược quốc gia, Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp, một trong những cơ quan hành chính của Nhật Bản, đã thành lập "Văn phòng Chiến lược Nước ngoài Nhật Bản" vào tháng 06/2010, và thực hiện chiến lược “Cool Japan” với trọng tâm là "giới thiệu sự quyến rũ của Nhật Bản tới những người ở nước ngoài” và đây là một trong những chính sách quốc gia của Nhật Bản.
Cool Japan là chiến lược quan trọng của Nhật Bản nhằm xây dựng sức mạnh mềm quốc gia bao gồm: văn hóa, hoạt hình và truyện tranh. Trong số đó, hành hương anime là một phần của ngành công nghiệp nội dung - Content Industry. Theo định nghĩa chính thức của Nhật Bản, có ba loại được gọi là thánh địa anime:
- Khu vực hoặc địa điểm được sử dụng làm mô hình tham chiếu trong anime/manga.
- Đường phố, quê hương và khu tưởng niệm, nơi tác giả sinh sống.
- Bảo tàng, tòa nhà và các cơ sở liên quan đến tác phẩm.
Người ta ước tính rằng hơn 1 triệu người đến thăm các điểm du lịch anime mỗi năm. Con số này có lẽ còn cao hơn nhờ sự bùng nổ của Your Name. Tại mỗi địa điểm, có ít nhất một cuốn sổ dành cho du khách trong quán cà phê, văn phòng chính quyền địa phương hoặc nhà ga nơi người hâm mộ có thể ghi lại những kỷ niệm về chuyến đi của họ.
Cuốn sổ tay ghi lại kỷ niệm của những người hành hương anime. Ảnh: 517japan
Những cuốn sách này tiết lộ rằng không chỉ người Nhật mà còn rất nhiều du khách đến từ nước ngoài: Đài Loan; Hồng Kông; Hàn Quốc; Trung Quốc; Thái Lan; Malaysia; Singapore và Indonesia. Ngoài ra còn có các bút tích từ những người hâm mộ Pháp, Mỹ và một số nước phương Tây.
Lý giải cho sự phát triển như “vũ bão” của xu hướng này có thể được lý giải rằng sau khi bước sang năm 2000, sự phát triển của Internet khiến việc liên lạc giữa những người hâm mộ phim hoạt hình trở nên thuận tiện hơn. Khi ai đó đến “Thánh địa”, họ sẽ chia sẻ địa chỉ và hình ảnh lên mạng, thu hút sự chú ý của nhiều người và những fan cũng sẽ mong muốn được đến địa điểm ấy.
Cảnh hoa anh đào nở tương tự trong anime “A Silent Voice”. Ảnh: Polygon
Là một trong những ví dụ điển hình nhất, sau khi những thước phim nổi tiếng như "Your Name" và "Shape of Voice" lấy thành phố Gifu làm địa điểm vào năm 2016, du khách đổ xô đến với vùng đất thánh từ khắp nơi trên thế giới. Và đến tận bây giờ, những địa điểm này vẫn là biểu tượng cho xu hướng hành hương anime.
Ngoài ra không thể kể đến phim hoạt hình "Lucky Star" phát sóng năm 2007. Mức độ nổi tiếng của "Ngôi sao may mắn" đã tăng cao sau khi phát sóng. Đền Washinomiya là nguyên mẫu cho đền Takanomiya trong bộ anime, cùng với những khu vực xung quanh, được người hâm mộ gọi chung là hành trình "viếng thăm đất thánh" khi họ đã đến thăm ngôi đền vào dịp sau thời gian năm mới.
Đền Washinomiya là nguyên mẫu cho đền Takanomiya trong tác phẩm "Lucky Star". Ảnh: ana-cooljapan
Theo thống kê, trong tháng đầu năm 2008, số lượng người đến thăm đền Washiya đã lên tới 300.000 người (tăng 170.000 người so với năm 2007), và thậm chí sau 15 năm, độ nổi tiếng của nó vẫn ở mức cao với lượng du khách vẫn còn 400.000 mỗi năm. Vào năm 2016, để kỷ niệm 10 năm hoạt hình, Phòng Thương mại và Công nghiệp Thị trấn Washiya đã đặc biệt thành lập một trang web chính thức để giới thiệu những hoạt động nổi bật trong quá trình phục hưng văn hóa địa phương từ năm 2007 - năm 2016.
"A Place Farther Than the Universe" với sự hợp tác của Chính quyền Thành phố Tatebayashi. Ảnh: 517 japan
Đền Washinomiya là nguyên mẫu cho đền Takanomiya trong tác phẩm "Lucky Star". Ảnh: ana-cooljapan
Nhìn chung có thể thấy rằng, những địa điểm được vẽ trong manga/anime thường sẽ gắn với một nơi nào đó có liên quan đến tác giả. Lý do đầu tiên là vì họ quen thuộc và biết được những nơi ở khu vực đó, mặt khác họ cũng mong muốn góp phần quảng bá quê hương. Ví dụ, trong "Lucky Star" thì Saitama là nơi chính diễn ra câu chuyện, đó cũng là quê hương của tác giả. Trong Your Name có cảnh ở hồ Suwa, tỉnh Nagano, vì đạo diễn Shinkai Makoto sinh ra ở tỉnh Nagano. Trong những năm gần đây, tác giả của anime "Swaying Camping △" sinh ra ở tỉnh Shizuoka và hiện đang sống ở tỉnh Yamanashi, vì vậy câu chuyện của anh ấy sẽ xen kẽ giữa hai địa điểm này.
Do đó, nói chung, khi một tác phẩm được xem là phổ biến, chính quyền địa phương sẽ thường chủ động đề nghị hợp tác với các công ty hoạt hình (hoặc ủy ban sản xuất phim hoạt hình).
Nắp cống hợp tác giữa Chính quyền thành phố Numazu và "Love Live! Sunshine!!". Ảnh: 517 japan
Hãy lấy “Lucky Star” làm ví dụ, sau khi phim hoạt hình trở nên phổ biến vào năm 2007, thành phố Kuki, tỉnh Saitama đã tích cực hợp tác với phim hoạt hình để tạo nên một “thánh địa phim hoạt hình”. Theo tính toán của Ngân hàng Đầu tư Chính sách Nhật Bản, trong 10 năm sau khi phát sóng, bộ phim đã tạo ra hơn 3,1 tỷ yên, tạo lợi ích kinh tế cho thành phố Kuki.
Nắp cống hợp tác giữa Chính quyền thành phố Numazu và "Love Live! Sunshine!!". Ảnh: 517 japanMột sự kiện cắm trại được tổ chức tại trường học dựa trên anime "Swaying Camp △”. Ảnh: 517 japan
Cuối cùng, theo thống kê của Ủy ban điều hành hoạt động du lịch của Chichibu, từ tháng 4 - tháng 10/2007, hơn 80.000 khách du lịch đã tham gia vào các hoạt động hoặc tour du lịch địa phương với mục đích “Tham quan Thánh địa”, mang về 320 triệu yên hiệu quả kinh tế. Ngoài ra, hành hương anime cũng thúc đẩy sự phát triển của các công ty liên quan như phát triển hàng hóa địa phương, bán hàng hóa, in tờ rơi, và cũng đã cung cấp rất nhiều việc làm.
Những góc khuất của loại hình du lịch này
Được xem như là phần mở rộng của manga/anime nên hành hương anime phần lớn sẽ bị phụ thuộc vào độ nổi tiếng của tác phẩm. Đến khi sự nổi tiếng biến mất thì ngành du lịch địa phương, vốn đang được lợi từ du lịch anime, cũng đứng trước nguy cơ không còn hoạt động.
Khách du lịch chụp ảnh bên cạnh đường sắt băng qua gần trường trung học Kamakura xuất hiện trong bộ phim hoạt hình nổi tiếng của Nhật Bản “Slam Dunk” gây khó khăn cho các phương tiện di chuyển. Ảnh: Japan Times
Vì vậy, câu hỏi đầy nhức nhối cần đặt ra là Làm thế nào để người dân địa phương coi “Hành hương anime” như một cơ hội để khai thác sức quyến rũ vốn có của địa phương, để thu hút thêm nhiều khách khác đến với nơi đây?
Một vấn đề khác những người đi “Hành hương anime” sẽ thường đi theo xu hướng. Bên cạnh đó sự hướng dẫn công khai của chính quyền địa phương, những con phố yên bình ban đầu sẽ xảy ra tình trạng tập trung quá đông đúc khách du lịch. Điều này gây ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân địa phương.
Thông tin về vụ phá hoại do những “fan cuồng” của Haruhi Suzumiya gây ra. Ảnh: 517 japan
Dù cố ý hay không, những fan "cuồng" chắc chắn sẽ tùy ý chụp ảnh, phá hoại các công trình công cộng, tạo rác thải... thậm chí một số tình huống oái ăm sẽ xảy ra.
Chẳng hạn, sau khi bộ phim "The Melancholy of Haruhi Suzumiya" được phát sóng dựa trên trường trung học phổ thông quận ở thành phố Nishinomiya, tỉnh Hyogo, đã có nhiều vụ việc người hâm mộ đột nhập trái phép vào trường học để vẽ bậy, gây thiệt hại và rắc rối lớn cho học sinh, giáo viên, nhà trường và cả địa phương.
Một số chủ cửa hàng quanh khu vực có những địa điểm nổi tiếng cũng bày tỏ sự bất bình: "Vì nơi đây vốn không phải nơi quy hoạch du lịch nên xung quanh không có nhiều chỗ để xe, chính vì thế, với những người hâm mộ lái xe đến khu vực này, họ thậm chí còn chiếm dụng chỗ đậu xe của cư dân nơi đây".
Năm 2018, nhiều nắp cống ở Numazu bị mất cắp bởi fan của anime Love Live! Sunshine!!, khiến chính quyền địa phương phải bổ sung những nắp bị mất và lắp camera an ninh xung quanh khu vực này.
Những địa điểm hành hương anime hàng đầu
Hiệp hội Du lịch Anime đã tiết lộ danh sách năm 2019 gồm 88 địa điểm hành hương anime tại Liên hoan phim Quốc tế Tokyo lần thứ 31 ở Roppongi Hills vào ngày 29 tháng 10. Kết quả dựa trên một cuộc thăm dò được thực hiện trên trang web.
Vì Covid-19, việc bỏ phiếu cho ấn bản năm 2021 tiếp theo của danh sách, sẽ diễn ra vào năm 2020, đã bị hủy bỏ.
Wako, Saitama Saekano: How to Raise a Boring Girlfriend
Toshima, Tokyo Saekano: How to Raise a Boring Girlfriend
Yuwaku Onsen in Kanazawa, Ishikawa Hana-Saku Iroha
Tokyo Sword Art Online the Movie: Ordinal Scale
Fukuoka, Fukuoka Hakata Tonkotsu Ramens
Kawagoe, Saitama Tsuki ga Kirei
Taito, Tokyo Mitsuboshi Colors
Nerima, Tokyo Digimon Adventure tri.
Minobu, Yamanashi Laid-Back Camp
Laid-Back Camp Non Non Biyori Vacation
Date, Hokkaido Masamune Datenikuru
Shibuya, Tokyo Chaos;Child
Tachikawa, Tokyo A Certain Magical Index
Komoro, Nagano Waiting in the Summer
Nakano, Tokyo THE IDOLM@STER
Nishinomiya, Hyogo The Melancholy of Haruhi Suzumiya
Chiba, Chiba My Teen Romantic Comedy SNAFU
Tatebayashi, Gunma A Place Further Than the Universe
Seki, Gifu Katana Maidens: Toji no Miko
Tsushima, Nagasaki Angolmois: Genko Kassen-ki
Fujisawa, Kanagawa TARI TARI Tsuritama Katana Maidens: Toji no Miko Rascal Does Not Dream of Bunny Girl Senpai
