Taisho: Thời đại giao thoa văn hóa – nghệ thuật – kiến trúc Nhật Bản với phương Tây

Thời đại Taisho (大正時代 - Taisho-jidai) được biết đến như một thời kỳ ngắn trong chiều dài lịch sử của Nhật Bản, nhưng những sự đổi mới và thử nghiệm ở giai đoạn này đã trở thành tiền đề cho sự phát triển của thời đại Showa ngay sau đó. 

Trong giai đoạn này, Nhật Bản đã trải qua những thay đổi to lớn về nghệ thuật, văn hóa và kiến ​​trúc. Khi những ảnh hưởng của phương Tây trong đó có giáo dục và công nghệ bắt đầu “tràn” vào các thành phố của Nhật Bản, người dân xứ Phù Tang trở nên say mê với những điểm tham quan, ý tưởng và nghệ thuật mới từ bên kia bờ đại dương. 

Nhiều thuật ngữ đại diện cho các đặc điểm của thời kỳ độc đáo này như Taisho Roman (dùng để mô tả nền văn hóa đại chúng phát triển rực rỡ trong thời kỳ Taisho); Mobo/moga (chàng trai/cô gái hiện đại, ám chỉ thế hệ trẻ và hiện đại hơn vào thời đó) và High kara (một từ lóng thời Taisho để chỉ văn hóa phương Tây). 

Văn hóa phương Tây ảnh hưởng đến thời kỳ Taisho như thế nào?

Nghệ thuật

Trong khi người Pháp đón nhận chủ nghĩa Japonisme, thì người Nhật bắt đầu tiếp thu những ảnh hưởng của phương Tây đối với nghệ thuật truyền thống Nhật Bản. Trong số đó nổi bật là nghệ thuật in khắc gỗ phát triển thành hai trường phái khác nhau được gọi là Sosaku Hanga - 創作版画 (bản in sáng tạo) và Shin Hanga - 新版画 (bản in mới).

Phong trào Sosaku Hanga phát triển nhờ sự hỗ trợ bởi tạp chí nghệ thuật Shirakaba, tạp chí này đã xuất bản nhiều tác phẩm phương Tây đồng thời tài trợ cho triển lãm nghệ thuật của các tài năng trẻ. Nhiều tác phẩm trong phong trào này là sự khám phá nghệ thuật của phương Tây, tạo nên những khác biệt với các tác phẩm thuần Nhật trước đây.

Bên cạnh đó, một số nghệ thuật và nghề thủ công truyền thống bắt đầu kết hợp với các ý tưởng hoặc phương pháp sản xuất của phương Tây. Quá trình công nghiệp hóa cho phép các sản phẩm truyền thống của Nhật Bản như kimono và đồ sứ được sản xuất với giá rẻ và nhanh hơn, càng thúc đẩy sự quan tâm đến nghệ thuật Nhật Bản trên toàn thế giới.

Ấn phẩm quảng cáo

Taisho cũng là thời kỳ hoàng kim của tạp chí định kỳ. Người người, nhà nhà đều xuất bản tạp chí. Không chỉ các cơ sở bán lẻ lớn như Mitsukoshi, mà cả các tập đoàn giải trí, đặc biệt là Shochiku có trụ sở tại Osaka (sở hữu hàng loạt rạp chiếu phim và sân khấu) cũng “nhúng tay” vào lĩnh vực này với việc xuất bản tạp chí Shochikuza News giới thiệu các tác phẩm của mình.

Trang bìa của tạp chí này cũng thể hiện sự đổi mới, với việc kết hợp liền mạch các yếu tố lập thể, siêu thực và cắt dán trong ảnh bìa, thử nghiệm nhiều phong cách phương Tây khác nhau như Art Deco, Art Nouveau, Dada…

Một trong những người thiết kế sách có tính nghệ thuật nhất thời đó là họa sĩ Takeji Fujishima (1867-1943), người đã tạo ra những bìa sách độc đáo cho tác phẩm của những cây bút lớn như nhà thơ Akiko Yosano.

Có thể nói, các nghệ sĩ thời Taisho coi công việc thiết kế sách và tạp chí là cơ hội để thử nghiệm một cách tự do hơn những gì họ có thể làm với tác phẩm của mình. Họ đã biến đổi bảng màu truyền thống của Nhật Bản thành những gam màu pastel tươi sáng như: hồng, vàng, xanh lá cây nhạt và xanh lam, được gọi là "màu Taisho".

Hình tượng của những người phụ nữ cũng được khắc họa rõ nét trong các ấn phẩm thời Taisho. Thời kỳ này đôi khi được mô tả là "thời đại của phụ nữ và trẻ em" khi tạp chí dành cho phụ nữ và sách tranh dành cho trẻ em nở rộ.

Thời trang

Những bộ kimono trong thời gian này cũng thay đổi bởi sự hiện đại hóa của kỹ thuật sản xuất và ảnh hưởng nghệ thuật phương Tây. Sản xuất hàng loạt khiến chi phí may kimono rẻ hơn, có màu sắc và hoa văn nổi bật, đồng thời cũng làm tăng khả năng tiếp cận đến hầu hết người dân Nhật Bản.

Trang phục kimono thường có thiết kế bồng bềnh, không đối xứng với các họa tiết vui tươi như hoa, chim và bướm. Vệc sử dụng các loại vải sang trọng như lụa và sa tanh cũng như sự kết hợp của các yếu tố phong cách phương Tây như ren và thêu khá phổ biến.

Phụ nữ bắt đầu mặc hakama, loại trang phục trước đây chỉ dành riêng cho nam giới vì nữ sinh cần có đồng phục để họ có thể tham gia mọi hoạt động của trường tương tự như nam sinh.

Hơn nữa, phương Tây cũng bắt đầu quan tâm đến kimono, sử dụng kimono trong các phong trào phương Tây như Japonisme, trưng bày kimono trong nhà như một tác phẩm nghệ thuật.

Giai đoạn này cũng chứng kiến một trong những thảm họa lớn trong lịch sử Nhật Bản, đó là Đại động đất Kanto năm 1923. Nhưng sau khi hồi phục, thì dường như Tokyo (nơi hứng chịu động đất) lại trở lại mạnh mẽ, phát triển và tiếp nhận các tiện ích phương Tây một cách nhanh chóng hơn.

Trang phục của người Nhật cũng bắt đầu thay đổi theo xu hướng Âu hóa, việc mặc Âu phục thay vì kimono ngày càng trở nên phổ biến. Ban đầu chỉ có nam giới thượng lưu và doanh nhân mới diện, nhưng dần dần chúng lan sang những người thuộc tầng lớp khác.

Các quý cô sành điệu theo đuổi phong cách và thời trang phương Tây xuất hiện với cái tên Moga (viết tắt của “những cô gái hiện đại - modern girl”), đồng thời đồng phục công sở phương Tây cũng được áp dụng. Các cửa hàng quần áo nhỏ trở thành cửa hàng bách hóa và Ginza trở thành khu mua sắm biểu tượng cho đến ngày nay.