Odori - những vũ điệu xuyên suốt lịch sử Nhật Bản

Odori - nhảy múa là một phần quan trọng của văn hóa Nhật Bản. Người Nhật rất yêu thích các vũ điệu, họ nhảy trong vô số lễ hội diễn ra xuyên suốt cả năm, trên các sân khấu biểu diễn từ truyền thống cho đến hiện đại. 

Nguồn gốc thần thoại của Odori

Khi nữ thần mặt trời Amaterasu giam mình trong hang động Ama-no-Iwato, cả thế gian chìm vào bóng tối. Để dẫn dụ bà ra ngoài, các vị thần bèn nghĩ cách tụ tập và tổ chức tiệc tùng linh đình ngay trước cửa hang.

Nữ thần Ame-no-Uzume trèo lên một chiếc xô lớn úp ngược rồi bắt đầu nhảy những động tác mạnh mẽ, khêu gợi, khiến tám triệu vị thần tại đó đều phá lên cười. Tò mò trước những âm thanh huyên náo, Amaterasu hé cửa hang bước ra, và thế gian một lần nữa tràn ngập ánh sáng.

Người Nhật từ xa xưa tin rằng khi thời gian ban ngày ngắn lại vào ngày Đông chí, ánh sáng mặt trời ít đi sẽ khiến linh hồn con người trở nên yếu đuối. Do đó, để khôi phục ánh dương và hồi sinh sự sống, họ tổ chức một buổi lễ chào đón linh hồn của thần linh, với các nghi thức cầu nguyện, hát và múa.

Có nhiều giả thuyết khác nhau, nhưng truyền thuyết xung quanh Ame-no-Uzume được cho là nguồn gốc của nghi lễ này. Ame-no-Uzume, người đã cứu thế gian bằng điệu nhảy, vì thế được mệnh danh là "vũ công đầu tiên của Nhật Bản".

Sự phát triển của những vũ điệu truyền thống

Trên đây là câu chuyện thần thoại về sự ra đời của Odori, còn thời điểm chính xác cho sự xuất hiện của vũ điệu đầu tiên thì không rõ ràng. Tuy nhiên, một trong những vũ điệu ra đời sớm nhất là Kagura – điệu múa dâng lên thần linh (có giả thuyết nói rằng điệu nhảy trước hang đá của Ame-no-Uzume chính là nguồn gốc của Kagura).

Ban đầu, các vũ công đeo mặt nạ và mặc trang phục đại diện cho thần hoặc quỷ, tái hiện các cảnh trong thần thoại Nhật Bản. Kagura sau đó được mang đến đền Ise và Izumo, rồi dần lan rộng khắp đất nước. Quá trình truyền bá và phát triển điệu múa này đã khai sinh ra nhiều phong cách khác nhau, như điệu múa lân sư (Shishi-mai) hay điệu múa nghi lễ của các vu nữ đền thờ (Miko-mai).

Khoảng thế kỷ thứ 7 trong thời Nara, nhiều yếu tố bao gồm Phật giáo, điệu múa, nhạc cụ, mặt nạ... từ các quốc gia châu Á khác, trong đó có Trung Quốc và bán đảo Triều Tiên, đã du nhập vào Nhật Bản. Những ảnh hưởng mới này được kết hợp với Kagura để tạo nên Bugaku, hay điệu nhảy cung đình, một phần không thể tách rời với nhã nhạc cung đình (Gagaku).

Khi biểu diễn Bugaku, các vũ công sẽ mặc trang phục lộng lẫy, cánh tay họ dang rộng đồng thời xoay người một cách chậm rãi. Những cử chỉ nhẹ nhàng và duyên dáng này từ đó xuất hiện thường xuyên trong các vũ điệu của người Nhật.

Bugaku chỉ dành riêng cho giới quý tộc triều đình, còn trong dân chúng thì một hình thức nhảy múa khác gọi là Dengaku đã xuất hiện. Khởi nguồn của Dengaku là vũ điệu đi cùng với những câu hát vui vẻ khi người nông dân làm đồng. Sau đó, nó được pha trộn với nhiều hình thức nhảy múa khác và trở thành một loại hình biểu diễn sân khấu, phát triển thành kịch Noh vào thế kỷ 14.

Kịch Noh hay Nogaku là loại hình ca múa kịch trong đó các diễn viên sẽ đeo mặt nạ và tái hiện câu chuyện qua các cuộc đối thoại và động tác nhảy, với nhạc đệm từ những nhạc cụ như fue (sáo), các loại trống như ko-tsuzumi, o-tsuzumi, taiko.

Noh bấy giờ được giới quý tộc và chiến binh samurai yêu thích, trong khi với tầng lớp thường dân thì phổ biến là vũ điệu Furyu Odori. Vũ điệu này có sự phát triển quan trọng trong giai đoạn cuối thời Muromachi, khoảng thế kỷ 15, khi những người dân thường bắt đầu có tiếng nói hơn trong xã hội.