Madogiwa-zoku: những “nhân viên bên cửa sổ” tại Nhật

Trong môi trường công sở Nhật, không khó để bắt gặp những nhân viên lớn tuổi ngồi cạnh cửa sổ, nhàn nhã ngắm cảnh hay đọc báo cả ngày. Họ được gọi là Madogiwa-zoku, hay "những người bên cửa sổ".

Madogiwa-zoku (窓際族) dịch theo nghĩa đen là “nhóm người bên cửa sổ”. Đây là một thuật ngữ xã hội tại Nhật dùng để chỉ những nhân viên bị đẩy vào “kanshoku” - các vị trí nhàn rỗi, không quan trọng và được giao việc rất ít hoặc thậm chí là không cần làm gì. Họ thường chỉ ngồi bên cửa sổ, giết thời gian bằng cách đọc báo, nhìn ra ngoài. Trông thì nhàn nhã, nhưng thực chất họ đã bị công ty “gạt sang một bên”, rút khỏi guồng công việc chính.

Madogiwa-zoku xuất hiện từ khi nào?

Vào giữa năm 1977, tờ Hokkaido Shimbun đã sử dụng từ “madogiwa ojisan” (những ông chú bên cửa sổ) để mô tả hình ảnh các nhân viên lớn tuổi bị rút khỏi dây chuyền sản xuất hay không được giao việc và bị đẩy ra chỗ ngồi gần cửa sổ. Một năm sau, tờ báo kinh tế Nihon Keizai Shimbun đã giới thiệu thuật ngữ “madogiwa-zoku” trong các số báo của mình.

Vào giai đoạn nền kinh tế Nhật Bản tăng trưởng nhanh chóng, chế độ việc làm trọn đời (終身雇用 - shuushinkoyou) trở thành chuẩn mực của các doanh nghiệp. Nhân viên được ký hợp đồng dài hạn đến khi nghỉ hưu, được tăng lương và thăng chức theo thâm niên. Do đó mà các công ty buộc phải giữ nhân viên đến tuổi nghỉ hưu, ngay cả khi họ không còn phù hợp với vị trí quản lý.

Kết quả là xuất hiện một nhóm các nhân viên “bề ngoài”, được giữ lại chức danh nhưng thực chất đã nằm trong danh sách “cách ly mềm”. Những nhân viên này thường bị sắp xếp chỗ ngồi ở những vị trí kém tiện nghi nhất như cạnh cửa sổ, nắng gắt, xa điều hòa. Đây là cách các công ty vừa “giữ thể diện” cho nhân viên, vừa “gạt” họ ra khỏi nhịp độ làm việc của công ty.

Kéo theo nạn "bắt nạt nơi công sở"

Đến những năm 1990, vào khoảng 2 thập kỷ sau sự sụp đổ của bong bóng kinh tế Nhật Bản, chủ nghĩa thành tích trong công sở lên ngôi, kéo theo đó là sự sụp đổ của chế độ việc làm trọn đời. Do đó mà các công ty cảm thấy không còn cần thiết phải giữ “nhóm người bên cửa sổ” nữa.

Thay vào đó, họ áp dụng chiến lược “phòng trục xuất” (oidashibeya - 追い出し部屋) - chuyển nhân sự sang các bộ phận “ma”, giao những công việc vô nghĩa cho đến khi họ chán nản và buộc phải tự nguyện nghỉ việc. Một số công ty còn áp dụng biện pháp cô lập, thóa mạ bằng lời nói, gây sức ép tinh thần để nhân viên nhanh chóng rời đi. Điều này kéo theo nạn bắt nạt nơi công sở với các nhân viên lớn tuổi hoặc thậm chí là cả những nhân viên trẻ tuổi bị cô lập trong những năm gần đây.

Ngay cả nhân viên trẻ cũng "ngồi bên cửa sổ"

Nếu như trước đây, “madogiwa-zoku” thường chỉ dùng cho các nhân viên nhàn rỗi ở độ tuổi sắp về hưu trong công ty; thì ngày nay, ngay cả những người trẻ tuổi vừa gia nhập thị trường lao động cũng có thể gia nhập hội “bên cửa sổ”. Họ thường được gọi với cái tên “NEET công sở” (社内ニート - Shanai-niito).

Điều này dẫn đến một vấn đề đáng lo ngại, vì thế hệ lao động trẻ rơi vào trạng thái này đồng nghĩa với việc mất cơ hội học hỏi, không được xây dựng kỹ năng hay các mối quan hệ cần thiết cho sự nghiệp.

Các “NEET công sở” này không có “công việc chung” để kết nối với đồng nghiệp, nên dễ bị cô lập trong tập thể. Việc không thể tận dụng thời gian rảnh để học hỏi hay tự nâng cao năng lực khiến họ mất phương hướng. Với những người lao động có động lực và khát vọng phát triển, đây là một “cực hình” tinh thần, giống như đi làm ở các công ty yuru-black.

Xem thêm: Yuru-black - công ty "nhàn rỗi" sinh "nông nổi"

Nhìn chung, “madogiwa-zoku” hay “NEET công sở” vẫn luôn là vấn đề nan giải trong khối ngành văn phòng, không chỉ riêng tại Nhật Bản. Điều này phản ánh mặt trái của thị trường việc làm ngày nay. Người lao động vẫn có việc, vẫn đi làm nhưng thực chất không được tạo giá trị gì nhiều - vừa lãng phí nguồn lực, vừa bào mòn kỹ năng và tinh thần lao động.

kilala.vn