Yakudoshi: Nỗi lo “năm hạn” của người Nhật

Trong văn hóa Nhật Bản, có một niềm tin rằng trong đời sẽ có những “năm hạn” mang theo nhiều thử thách và vận xui hơn bình thường, được gọi là “yakudoshi”.  

Yakudoshi là gì?

Thuật ngữ "yakudoshi" (厄年 - Ách Niên) dùng để chỉ những độ tuổi được cho là dễ gặp rủi ro, từ tai nạn, bệnh tật cho đến những trục trặc bất ngờ trong cuộc sống. Cách tính dựa trên "kazoedoshi" (数え年) - phương pháp tính tuổi truyền thống của người Nhật. Theo đó trẻ em khi vừa sinh ra đã được tính là 1 tuổi và đều tròn thêm một tuổi vào ngày đầu năm mới. 

Theo quan niệm của người Nhật, năm hạn của nam và nữ khác nhau. Đối với nam giới, năm hạn rơi vào độ tuổi 25, 42 và 61 tuổi; còn nữ giới có các năm hạn 19, 33, 37 và 61 tuổi. Trong đó, năm 42 tuổi của nam giới và 33 tuổi với nữ giới là năm đại hạn (tai-yaku), được xem là cần đặc biệt lưu ý và cẩn trọng. Cùng với đó, năm trước năm hạn được gọi là maeyaku, còn năm sau gọi là atoyaku, tạo thành một chuỗi 3 năm hạn liên tiếp, tương tự như hạn Tam Tai ở Việt Nam. 

Mặc dù được xem là “năm xui xẻo”, nhưng không đồng nghĩa vận rủi hay tai họa chắc chắn sẽ xảy ra vào năm yakudoshi. Thay vào đó, nhìn trên góc độ khoa học, đây là những năm đánh dấu một cột mốc quan trọng trong đời người. Chẳng hạn như độ tuổi 25 thường là thời gian mới bắt đầu xây dựng sự nghiệp nên sẽ gặp nhiều khó khăn, hay như độ tuổi 61 là lúc cần chú ý sức khỏe nhiều hơn. 

Nguồn gốc của yakudoshi

Khái niệm về năm hạn yakudoshi đã xuất hiện từ thời Heian (794-1185), trong các tác phẩm văn học cổ điển như Truyện kể Genji. Người ta cho rằng nó bắt nguồn từ tín ngưỡng Âm Dương đạo (Onmyodo) - hệ thống tư tưởng kết hợp thuyết âm dương ngũ hành và thiên văn học - vốn có ảnh hưởng sâu sắc đến cách nhìn nhận về vận mệnh con người của người Nhật khi đó. 

Ban đầu, niềm tin về yakudoshi chỉ phổ biến trong tầng lớp quý tộc Heian. Nhưng đến thời Edo, niềm tin này lan truyền rộng rãi khi các phong tục tín ngưỡng dần bám rễ sâu trong đời sống thường nhật của người dân Nhật Bản. Người ta tin rằng, có những năm nhất định mà nguồn “năng lượng sống” của một người sẽ gặp biến động lớn và khiến họ dễ gặp phải điều gì đó bất ổn. 

Theo triết gia Inoue Enryo, ban đầu các mốc tuổi này dựa trên những giai đoạn mà cơ thể con người có những biến đổi tâm sinh lý rõ rệt, chẳng hạn như gánh nặng công việc, sinh nở, lập gia đình hay suy giảm sức khỏe theo tuổi tác. Tuy nhiên về sau, yakudoshi dần gắn liền với lối chơi chữ theo kiểu mê tín dị đoan. Chẳng hạn, độ tuổi 19 đồng âm với từ “nặng nề, khổ sở” (重苦 - juuku), 42 với “cái chết” (死に - shini), và 33 với “thảm họa liên tiếp” (惨々 - sanzan).