Khám phá Chiyogami: những vuông giấy hoa văn truyền thống Nhật Bản

Với màu sắc sặc sỡ cùng họa tiết mang đậm bản sắc văn hóa xứ Phù Tang, những vuông giấy Chiyogami từ lâu đã trở nên quen thuộc trong đời sống, từ những con búp bê giấy truyền thống được các bé gái yêu thích cho đến đến những món đồ trang trí thủ công. Trong hành trình khám phá văn hoá kỳ này, hãy cùng Kilala tìm hiểu về những vuông giấy đã tô điểm sắc màu cho ngành thủ công Nhật Bản trong suốt hàng trăm năm qua. 

Chiyogami là gì? 

Chiyogami (千代紙), hay còn được gọi là Yuzen Washi (友禅和紙), là loại giấy washi truyền thống đủ màu sắc in hình các hoa văn truyền thống Nhật Bản. Có nhiều giả thuyết xoay quanh nguồn gốc của tên gọi Chiyogami. Nhiều người cho rằng cái tên này bắt nguồn từ loại giấy yêu thích của công chúa Chiyohime ở cố đô Kyoto. 

Một số ý kiến khác lại cho rằng, do loại giấy này thường có hoa văn mang ý nghĩa cát tường như cây thông, tre, quả mơ, cánh hạc, rùa hay các loại kỳ trân dị bảo trong văn hóa Nhật Bản, nên được đặt tên như vậy với mong muốn những điều may mắn sẽ được dài lâu. Từ “chiyo” (千代) vốn mang ý nghĩa tốt lành, biểu thị cho sự trường tồn và vĩnh cửu, như trong cách nói “千代に八千代に” (chiyo ni yachiyo ni - nghìn năm muôn thuở). 

Lịch sử phát triển của Chiyogami

Thời kỳ đầu, Chiyogami được làm bằng cách áp màu lên giấy washi bằng kỹ thuật Suminagashi (thủy ấn họa - vẽ họa tiết bằng mực nổi trên nước rồi nhúng giấy washi vào), hoặc kỹ thuật Fuki (dùng cọ và chổi để vẩy màu tạo thành hoa văn). Loại giấy trang trí này ban đầu được dùng để gói đồ vật nhỏ hoặc làm lớp lót bên trong các sản phẩm thủ công.

Sau đó, nhờ vào sự phát triển của kỹ thuật in mộc bản nhiều màu, họa tiết của Chiyogami dần trở nên tinh xảo với những hoa văn phức tạp. Các hoạ tiết thường thấy trên giấy này đặc trưng cho thị hiếu và tinh thần thẩm mỹ của người Nhật từ thời Edo. 

Chúng thường được lấy cảm hứng từ các hoa văn in theo phương pháp nhuộm Yuzen trên áo kimono, với đa dạng chủ đề từ cảnh sắc thiên nhiên như “hoa, điểu, phong, nguyệt” (花鳥風月), đến các yếu tố đặc trưng của nghệ thuật Kabuki hay phong tục tập quán đương thời, mang đậm nét thẩm mỹ “iki” (ý nhị, tinh tế) đặc trưng của người Nhật.

Từ chốn cung đình như Ooku (hậu cung trong Mạc phủ Edo), Chiyogami dần lan rộng và trở nên phổ biến trong tầng lớp bình dân. Loại giấy này được dùng để gói bánh kẹo, dán lên các hộp trà hay hộp phấn trang điểm, và là chất liệu chính để làm búp bê Anesama Ningyo - món đồ chơi yêu thích của các bé gái thời Edo.