Gấu: “Hàng xóm hoang dã” đáng sợ của người Nhật

Những năm gần đây, ngày càng có nhiều cá thể gấu tràn xuống khu vực sinh sống của con người, gây ra thương vong và thiệt hại về mùa màng tại Nhật Bản.

Từ đó gấu trở thành nỗi ám ảnh với người dân Nhật Bản. Và đến nay, loài này vẫn tiếp tục tấn công, không chỉ xuất hiện ở khu vực rừng núi hay nông thôn hẻo lánh mà giờ đây, gấu đã xâm nhập vào môi trường sống đông đúc của con người. Hình ảnh những con gấu dạo bước trên đường lớn, quẩn quanh tìm kiếm thức ăn ở vùng ngoại ô ngày càng trở nên phổ biến.

Theo số liệu sơ bộ do Bộ Môi trường công bố, từ tháng 4 đến cuối tháng 11 năm 2023 , đã có 212 vụ gấu tấn công người ở Nhật Bản, trong đó có 6 trường hợp tử vong. Đây là số vụ tấn công cao nhất kể từ khi Bộ bắt đầu tổng hợp số liệu vào năm 2006. Các vụ việc chủ yếu xảy ra ở khu vực Đông Bắc Nhật Bản, trong đó 70 vụ ở tỉnh Akita và 45 vụ ở tỉnh Iwate.

Vấn nạn “gấu đô thị”

Nhật Bản không phải là quốc gia duy nhất đối mặt với vấn đề “gấu đô thị” - loài động vật sống trong các khu rừng gần thị trấn và xâm nhập vào các khu định cư của con người khi thức ăn khan hiếm.
Nhưng đất nước này đang phải đối mặt với một tình trạng đáng báo động khi số lượng “gấu đô thị” ngày càng tăng lên, đe dọa đến cuộc sống của người dân.

Trong số tám loài gấu trên thế giới, có hai loài sống tự nhiên tại Nhật là: gấu nâu, được tìm thấy ở Hokkaido và gấu đen châu Á, sinh sống ở phía bắc Honshu hay Shikoku (với số lượng nhỏ).

Gấu nâu Hokkaido là một trong những phân loài gấu lớn nhất, với con đực thường cao tới 2 mét. Gấu đen nhỏ hơn một chút, có kích thước trung bình khoảng 1,2 mét. Hai loài gấu này thuộc nhóm động vật hoang dã và có khả năng gây nguy hiểm đến tính mạng con người.

Những năm gần đây, môi trường sống của gấu hoang dã đã thay đổi khi từ những vùng núi, khu rừng hay khu vực nông thôn hẻo lánh, chúng dần di chuyển đến gần vùng ngoại ô, đô thị.

Sato Yoshikazu, nhà nghiên cứu về gấu tại Đại học Rakuno Gakuen của Hokkaido cho biết: “Nhìn về lâu dài, gấu hoang dã ngày càng xâm lấn gần hơn đến các khu vực sinh sống của con người. Kể từ năm 2000, đã có nhiều vụ gấu xâm nhập vào các khu vực đô thị gần nơi ở của con người.

Gấu đen ở Honshu đã xâm nhập vào các khu dân cư để ăn rác và thậm chí còn được phát hiện trong các bể bơi. Ở Hokkaido, bạn có thể thấy gấu nâu xuất hiện nhiều ở khu vực Sapporo, thành phố có 2 triệu dân. Nhật Bản có lẽ là quốc gia duy nhất trên thế giới có gấu tồn tại gần một thành phố lớn như vậy”.

Nguyên nhân của sự xâm chiếm

Chính quyền địa phương nơi có gấu xuất hiện đã đưa ra nguyên nhân dẫn đến sự gia tăng của loài động vật này: sự thay đổi trong nguồn thức ăn. 

Trong khẩu phần ăn của gấu có hạt sồi và một số loại hạt khác nhưng do vào mùa thu năm 2023, mùa hạt kém dẫn đến việc nhiều con gấu đã di cư đến các khu vực rộng lớn hơn để kiếm thức ăn. Khu vực này bao gồm cả môi trường sống của con người.

Ngoài ra trong giai đoạn cuối năm, gấu thường ngủ đông nhưng việc có sẵn nhiều con mồi đã khiến chúng ra ngoài sớm hơn. Đặc biệt là số lượng hươu tăng lên ở Hokkaido trong vài năm qua khiến chúng đã “tỉnh giấc” sớm để đi săn.

Sự sụt giảm số lượng cá hồi ở Hokkaido, Bán đảo Shiretoko và các vùng núi khác đã khiến gấu chuyển sang ăn thịt hươu Ezo để tồn tại. Trong những năm gần đây, gấu ngày càng có xu hướng săn hươu. Chúng thường ăn xác chết hươu đang bị tiêu hủy gần khu vực trồng nông sản hay săn những con non.

Bên cạnh đó chiến lược đa dạng sinh học của chính phủ Nhật cũng được cho là một yếu tố thúc đẩy sự gia tăng số lượng gấu ở khu vực thành thị kể từ năm 2000. Chính quyền địa phương ở các thị trấn và thành phố trên khắp nước Nhật đã phát động chiến dịch trồng cây để phủ xanh khu vực dọc theo các con đường và sông lớn, tạo ra mối liên kết trực tiếp giữa rừng với vùng sinh sống của con người.

Một hậu quả không lường trước được là động vật hoang dã bắt đầu xuất hiện thường xuyên hơn ở các khu vực thành thị này. Ở Sapporo, đã có trường hợp gấu nâu lang thang đến tận các khu dân cư của thành phố trong hơn một thập kỷ qua.

Ông Sato cho biết: “Trước đây gấu có thể bỏ chạy ngay khi nhìn thấy người. Nhưng những con gấu sinh ra gần khu định cư của con người đã quen dần với tiếng ồn của xe cộ và sự hiện diện của con người. Chúng chưa từng bị thợ săn truy đuổi và cũng không hề sợ hãi loài người. Vì vậy mà chúng thoải mái lang thang, tìm kiếm thức ăn ở những nơi con người sinh sống”.