“Vì thiên nhiên chính là nơi con trẻ và chúng ta đã, đang sống”: Ngẫm nghĩ về thế giới hoạt hình Studio Ghibli

*Trích dẫn trong tiêu đề được trích từ đoạn phỏng vấn của Hayao Miyazaki.

Kể từ khi “Nausicaa Valley of The Wind” ra đời, xưởng phim hoạt hình huyền thoại của Nhật Bản liên tục chinh phục khán giả đại chúng qua những thước phim dễ thương, đẹp đến nao lòng về câu chuyện con người học cách sống chan hòa với thiên nhiên. Và để đạt được sự hòa hợp đó, phải có những cá nhân dũng cảm, dám đứng lên kêu gọi nhận thức và hành động từ một xã hội vẫn còn định kiến, bảo thủ và chỉ chăm chú vào lợi ích từ việc tận diệt tài nguyên. 

Hayao Miyazaki: Thông điệp sống chan hòa với thiên nhiên

Con người không thể sống mà thiếu nguồn cung cấp về vật chất lẫn tinh thần từ môi trường tự nhiên, nhưng chính họ cũng tàn phá, khai thác quá mức gây tổn thương đến nơi nuôi sống mình. Sự nổi giận từ các bộ lạc gắn bó với thiên nhiên, sinh vật tự nhiên và các vị thần cai quản chính là lẽ tất yếu để đáp trả lại sự tận diệt của con người.

Đó là những thông điệp dễ thấy trong rất nhiều tác phẩm của đạo diễn Hayao Miyazaki. Là người lớn lên trong thời kỳ Showa - khi con người quá tập trung vào phát triển kinh tế mà tàn phá thiên nhiên, vị đạo diễn người Nhật luôn đau đáu về viễn cảnh môi trường sống của mình.

Trong những bộ phim của ông, con người xuất hiện nhỏ bé trong khung cảnh bát ngát rừng cây, sông hồ, suối biển. Màu xanh lá của cỏ cây, màu xanh nước biển làm chủ phần lớn nhiều khung cảnh. Kể từ bộ phim đầu tiên “Nausicaa Valley Of the Wind”, nhiều tác phẩm của ông đề cập đến những trận chiến nảy lửa giữa loài người và thiên nhiên.

Đặc biệt trong “Princess Mononoke” và “Spirited Away”, hình ảnh những vị thần tự nhiên, mối hận thù và sự nổi giận của họ trước sự tàn phá của con người là mấu chốt dẫn đến hành trình anh hùng của những nhân vật chính. Hoàng tử San trong quá trình tìm hiểu về căn nguyên hủy hoại vương quốc đã nhận ra con người thiếu tôn trọng Thần Rừng, Thần Sói và các sinh vật trong rừng khác như thế nào.

Hay như trong “Spirited Away”, vị khách đầu tiên mà Chihiro phải kỳ cọ chính là Thần Sông - vị thần trở nên hôi hám và bẩn thỉu do hệ quả xả rác bừa bãi của con người. Còn “Ponyo” là một bộ phim mang màu sắc đáng yêu nhưng hình ảnh con nước nhấn chìm cả ngôi làng ven biển cũng cho thấy sự nổi giận của Thần Biển.

“My Neighbour Totoro” – một trong những tác phẩm được yêu thích nhất của Miyazaki – kể về câu chuyện đáng yêu giữa hai cô bé với những sinh vật trong khu rừng nhằm khích lệ việc bảo vệ rừng cho lớp thế hệ trẻ thơ. Khu rừng quanh thị trấn Tokorozawa, phía đông Bắc Tokyo Nhật Bản là nơi truyền cảm hứng làm phim cho vị đạo diễn khi ông đi dạo quanh khu rừng.

Biết ơn với nơi đã góp phần cho sự thành công của phim, Studio Ghibli đã hỗ trợ, quyên góp và thực hiện chiến dịch gây quỹ cộng đồng để khu rừng được mua lại và biến thành khu bảo tồn thiên nhiên. 

Xem thêm: Mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên qua phim hoạt hình của Ghibli

Isao Takahata: thông điệp day dứt, thực tế về vấn đề phát triển bền vững ở đô thị

Nếu những bộ phim hoạt hình của Hayao Miyazaki mang tinh thần hòa giải, tích cực khi kể về sự mâu thuẫn, tranh đấu giữa con người với tự nhiên, thì hai tác phẩm về môi trường của Isao Takahata lại khiến khán giả day dứt sau khi phim kết lại.

Sự hài hước, mỉa mai đen tối trong “Pom Poko” chính là ví dụ tiêu biểu. Bộ phim năm 1994 kể về bầy tanuki chiến đấu để bảo vệ môi trường. Nhiều tác phẩm ở thời kỳ đầu sự nghiệp (khi còn làm ở xưởng Toei) của Takahata đều sử dụng những nhân vật động vật đặc trưng của Nhật Bản (như trong “Gauche the Cellist”).

Bên cạnh việc làm phim hoạt hình, vị đạo diễn phim “Mộ Đom Đóm” cũng là người thúc đẩy những hoạt động ý nghĩa về cải tạo môi trường sống. Trước khi Studio Ghibli được biết đến qua hoạt động bảo vệ rừng, bộ đôi người sáng lập được công chúng biết đến qua một bộ phim tài liệu dài 3 tiếng năm 1987 “The Story of Yanagawa's Canals” (Câu chuyện về những con kênh thành phố Yanagawa).

Sau khi thành công với “Nausicaa of the Valley of The Wind” trong vai trò sản xuất và thất bại trong việc chuyển thể dự án khác, Isao Takahata đã đến thành phố Yanagawa rộng lớn với mạng lưới kênh đào phong phú để tìm cảm hứng cho bộ phim hoạt hình tiếp theo.