Những nữ thợ lặn Ama vật lộn để tồn tại với nghề

Là nghề truyền thống của nữ giới lâu đời nhất Nhật Bản với hơn 1.000 năm tuổi, nghề thợ lặn Ama ngày nay dần trở nên thất truyền, trong khi đó những người theo nghề phải vật lộn để có thể tiếp tục tồn tại.

Các cuộc khảo sát cho thấy số lượng thợ lặn ở thành phố Toba và Shima thuộc tỉnh Mie – nơi tập trung đông nhất các Ama ở Nhật Bản đã giảm mạnh, chỉ còn dưới 1/10 con số năm 1949.

Nguyên nhân chính được cho là do suy thoái môi trường gây ra bởi nhiệt độ nước biển tăng, làm giảm sản lượng đánh bắt. Điều này khiến cho thu nhập của các nữ thợ lặn bị giảm đáng kể, việc duy trì cuộc sống trở nên vô cùng khó khăn.

Nhiều nỗ lực đang được tiến hành để cải thiện môi trường biển và đảm bảo các nguồn doanh thu mới cho thợ lặn, nhưng dường như không có giải pháp hữu hiệu nào. Một số người dân địa phương lo ngại rằng văn hóa của các Ama có thể không còn tồn tại trong các thế hệ tương lai.

Ama là những phụ nữ lặn biển mà không dùng đến ống thở hay một phương tiện hỗ trợ nào khác để bắt những loại hải sản gần bờ như cầu gai, bào ngư.

Yoshino Uemura là một phụ nữ đến với nghề thợ lặn Ama khá muộn, khi đã ngoài 40 tuổi. Mặc dù vấp phải sự phản đối từ mẹ chồng, cũng là một Ama, bà Uemura vẫn kiên định theo đuổi nghề vì tình yêu đại dương và đã có hơn 2 thập kỷ gắn bó với nghề.

Dù các thợ lặn Ama thường đặc biệt quan tâm đến việc không đánh bắt tài nguyên biển quá mức và tuân thủ quy định tự đặt ra, bà Uemura vẫn lo lắng về tương lai.

Vài năm trước, việc thu hoạch tảo biển wakame trở nên bất khả thi. Và nếu không có wakame, số lượng cá sống trong các thảm rong biển cũng sẽ giảm. Bà lo ngại rằng "việc đánh bắt sẽ không tiếp tục với các thế hệ con cháu của mình".

Theo các nghiên cứu của Bảo tàng Dân gian Biển Toba và Đại học Mie, vào năm 2022, số lượng Ama được xác nhận ở Toba và Shima đã giảm xuống còn 514 người, mức thấp nhất kể từ lần đầu bắt đầu khảo sát năm 1949, khi đó có hơn 6.000 người.

Năm 2010, lần đầu tiên con số này giảm xuống dưới 1.000 người. Hầu hết các thợ lặn Ama hiện nay đều ở độ tuổi 60 hoặc 70, người lớn tuổi nhất là 88 tuổi.

Mai Ishihara, giám đốc bảo tàng cho biết “thu nhập giảm do môi trường biển thay đổi đang đẩy nhanh việc (nghề thợ lặn Ama) thiếu người kế nhiệm”.

Các Ama và hợp tác xã nghề thủy sản đều không ngồi yên. Năm ngoái, bà Uemura và những người khác đã tham gia hoạt động lặn để loại bỏ một loài nhím biển có gai dài đang tàn phá rừng tảo bẹ trong khu vực.

Cô Kaori Arai (39 tuổi), người đã từ bỏ công việc văn phòng ở Osaka và chuyển đến Shima để trở thành thợ lặn vào năm 2014, cho biết: "Nếu môi trường biển được cải thiện, số lượng thợ lặn Ama đương nhiên sẽ tăng lên".

Năm 2017, chính quyền trung ương đã chỉ định phương pháp đánh bắt cá Ama của thành phố Toba và Shima là di sản văn hóa dân gian phi vật thể quan trọng. Hai năm sau đó, Toba và Shima cũng được Cơ quan Văn hóa công nhận là Di sản Nhật Bản.

Cách đây vài năm, để thu hút nhiều du khách nước ngoài, hiệp hội du lịch đã dựng lên “Satoumian” ở Shima – mô phỏng theo túp liều của các thợ lặn Ama. Tại Satoumian, các Ama nướng hải sản và phục vụ thực khách. Satoumian đã được các nữ thợ lặn đón nhận nồng nhiệt vì mang lại cho họ thu nhập ngay cả khi biển động không thể lặn biển.

Trước đây vào năm 2010, Hiệp hội Hợp tác xã Thủy sản Miegaiwan ở Shima bắt đầu hướng dẫn những người phụ nữ có nguyện vọng trở thành Ama tại một trường huấn luyện lặn biển và cung cấp nhà ở cho họ. Tuy nhiên, hiệp hội đã ngừng tuyển dụng Ama vì không thể đảm bảo thu nhập cho họ do sản lượng khai thác biển giảm.

"Để bảo tồn văn hóa Ama cho các thế hệ tương lai, không chỉ bản thân các thợ lặn, mà các cơ quan chính phủ và hợp tác xã nghề thủy sản phải nghĩ ra cách tốt nhất để hợp tác với nhau", Ishihara, giám đốc của Bảo tàng Dân gian Biển Toba chia sẻ.

Xem thêm: Nữ thợ lặn cao tuổi nhất Nhật Bản

kilala.vn