Hải sản đang bị đe dọa, Nhật Bản hướng tới đánh bắt bền vững

Ẩm thực Nhật nổi tiếng với những món hải sản tươi sống, thơm ngon và chất lượng. Tuy nhiên có một thực tế rằng, chỉ một phần nhỏ nguồn lợi cá ở Nhật Bản được đánh bắt bền vững và sản lượng đánh bắt tại quốc gia này được dự báo tăng trưởng âm. Nếu không có sự điều chỉnh, thế hệ tương lai có thể sẽ không có cá để ăn.

Thực trạng tài nguyên đại dương tại Nhật

Theo báo cáo của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), khoảng 35% nguồn lợi thủy sản trên thế giới đang bị "đánh bắt quá mức". Đây là tỷ lệ cao nhất từng được ghi nhận và là bằng chứng cho thấy tác động tích lũy của nhiều năm liên tục khai thác quá mức.

Có nhiều lý do dẫn đến sự suy giảm trữ lượng cá, nhưng đánh bắt quá mức là một trong những nguyên nhân chính. Cá tự sinh sôi dưới biển, nếu đánh bắt đúng loại, đúng mùa thì mọi thứ sẽ vẫn ổn định. Tuy nhiên, thống kê cho thấy 90% trữ lượng cá biển trên thế giới hiện đang bị khai thác triệt để, khai thác quá mức hoặc cạn kiệt. Ước tính có tới 40% tổng lượng cá đánh bắt bị xem như là sản phẩm đánh bắt phụ.

Nhật Bản là quốc gia giàu có về hải sản, với dòng hải lưu nóng Kuroshio và dòng hải lưu lạnh Oyashio tạo ra một hệ sinh thái biển phong phú. Cũng từ đây hình thành nền văn hóa ẩm thực đa dạng, tập trung vào cá và các loại hải sản khác.

Cá được coi là nguồn protein quan trọng tại đây. Có khoảng 400 loài cá có thể đánh bắt được ở Nhật Bản, nhưng chỉ có khoảng 50 loài trong số đó được chính phủ đánh giá tình trạng nguồn lợi vào năm tài khóa 2018 (đã mở rộng lên 192 loài vào năm tài khóa 2021). Hơn nữa, chỉ có tám loài, bao gồm cá mòi và cá thu, được quy định hạn ngạch đánh bắt.

Sự suy giảm quần thể cá trong những năm gần đây không chỉ đe dọa an ninh lương thực mà còn ảnh hưởng đến nền kinh tế tại các khu vực dựa vào đánh bắt cá, gây ra suy thoái môi trường biển. Trong bối cảnh đó, nghề cá bền vững là một trong những chìa khóa để giải quyết những vấn đề phức tạp này.

Đánh bắt hải sản bền vững có liên quan trực tiếp đến Mục tiêu 14 trong các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc - "Bảo tồn và sử dụng bền vững các đại dương, biển và tài nguyên biển". Mục tiêu này kêu gọi quản lý bền vững nguồn lợi thủy sản, xóa bỏ nạn đánh bắt bất hợp pháp và là một chủ đề mà toàn thể cộng đồng quốc tế hiện đang nỗ lực giải quyết. Nói cách khác, bảo vệ tương lai của các đại dương là một vấn đề lớn ảnh hưởng đến sự bền vững của toàn hành tinh.

Không chỉ cá và các loại hải sản khác đang suy giảm. Hiện tại, Nhật Bản có 150.000 ngư dân, nhiều người trong số họ đã trên 65 tuổi và không có người thừa kế, con số này đang giảm với tốc độ khoảng 10.000 người mỗi năm.

Cuối năm 2018, Luật Thủy sản của Nhật Bản trải qua lần sửa đổi lớn nhất trong vòng 70 năm nhằm khắc phục những vấn đề ngày càng gia tăng. Mục tiêu được nêu rõ là "đảm bảo việc sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên biển".

Đánh bắt bền vững là gì?

Đánh bắt bền vững là một phương thức đánh bắt bảo vệ tài nguyên biển, đồng thời đảm bảo nguồn cá nói riêng và hải sản nói chung có thể tiếp tục được đánh bắt trong tương lai.

Để tiếp tục khai thác thủy sản mà vẫn bảo vệ được nguồn lợi, cần phải ngăn chặn tình trạng đánh bắt quá mức và tìm ra các biện pháp bảo vệ môi trường biển. Nhật Bản cũng như một số quốc gia khác trên thế giới đang nỗ lực trong việc quản lý tài nguyên và bảo tồn môi trường.

Quản lý đánh bắt: hạn ngạch và mùa đóng cửa

Để ngăn chặn tình trạng quần thể hải sản suy giảm quá mức, người ta áp dụng một hệ thống để xác định và giới hạn số lượng có thể đánh bắt mỗi năm, hay còn được gọi là hạn ngạch đánh bắt. Ngoài ra, thiết lập "mùa đánh bắt" trong đó cấm đánh bắt trong mùa sinh sản và giai đoạn sinh trưởng để tạo ra môi trường thuận lợi cho sự phát triển của thế hệ tiếp theo.

Bảo vệ đa dạng sinh học biển: Các khu bảo tồn biển và các phương pháp tiếp cận hệ sinh thái

Một số vùng biển được chỉ định là "Khu Bảo tồn Biển (MPA)". Tại khu vực này không được đánh bắt để bảo vệ môi trường sống của cá và các sinh vật khác. Các MPA bảo tồn không chỉ một số loài cá cụ thể mà còn là toàn bộ hệ sinh thái đại dương, là phương pháp đang ngày càng phổ biến.

Hệ thống ghi chép và công nghệ giám sát

Hệ thống ghi chép và công nghệ giám sát bao gồm vệ tinh, máy bay không người lái… để xác nhận địa điểm, người đánh bắt và cách thức đánh bắt cá, đang được ưa chuộng. Nhờ đó, xác minh việc đánh bắt có được thực hiện theo đúng quy định hay không trở nên dễ dàng hơn.

Quản lý khoa học dựa trên sản lượng khai thác bền vững tối đa (MSY)

MSY - Maximum Sustainable Yield là sản lượng khai thác tối đa mà một đàn cá có thể duy trì trong dài hạn mà không làm suy giảm khả năng tự phục hồi của đàn. Dựa trên khái niệm này, các hạn chế đánh bắt được áp dụng dựa trên dữ liệu khoa học, tạo ra một hệ thống bảo vệ tài nguyên lâu dài.

Dự án cải thiện nghề cá và sử dụng tài nguyên khu vực của Nhật Bản (FIP)

Tại Nhật Bản, ngư dân, chính quyền địa phương, các công ty tư nhân và các tổ chức phi chính phủ đang hợp tác với nhau để triển khai các sáng kiến ​​bền vững, trong đó có Dự án cải thiện nghề cá (FIP).