Shugi và Koden: Văn hóa tặng tiền vào những dịp hiếu hỉ của người Nhật

Vào các dịp hiếu hỉ, bên cạnh những món quà, người Nhật thường tặng nhau tiền mặt trong các phong bì đặc biệt mang ý nghĩa chúc mừng (shugi) hoặc chia buồn (koden). 

Trước đây, người Nhật quan niệm tiền mang theo “uế khí”, nên không thích hợp để làm quà tặng trong những dịp vui. Theo truyền thống, người ta thường chúc mừng nhau bằng những món quà hiện vật. Chỉ khi nền kinh tế tiền tệ phát triển, việc tặng tiền mới dần trở nên phổ biến. Ngày nay, người Nhật thường dùng những tờ tiền mới tinh cho tiền mừng Shugi vì tiền mới biểu trưng cho sự thanh khiết và may mắn. 

Ngược lại, “koden" (香典) là tiền phúng viếng gửi tặng những gia đình đang gặp chuyện tang ma. Đây là món quà để tưởng nhớ người đã khuất và đồng thời thể hiện sự cảm thông với gia đình của họ bằng cách hỗ trợ một phần chi phí hương hoa. Với Koden, người ta không sử dụng tiền mới, vì điều đó ngụ ý rằng họ đã lường trước và chuẩn bị cho sự mất mát. Vì vậy, họ thường gấp nhẹ tờ tiền để nó trông như “đã qua sử dụng”. 

Những quan niệm kiêng kỵ về số tiền được tặng

Số tiền trong phong bì thường dao động từ 5.000 đến 30.000 yên, tùy vào mối quan hệ và mức độ thân thiết giữa người tặng và người nhận. 

Ở Nhật, người ta thường tặng tiền theo quy tắc số lẻ. Điều này bắt nguồn từ quan niệm phương Đông cho rằng số lẻ là số may mắn, còn số chẵn thì mang hàm ý “chia đôi” nên thường bị tránh, đặc biệt là trong đám cưới. 

Ví dụ, thay vì tặng 20.000 yên bằng hai tờ 10.000 yên, người ta sẽ dùng một tờ 10.000 và hai tờ 5.000 để tạo thành ba tờ lẻ. Ngoài ra, các con số 4 và 9 cũng bị kiêng kỵ do có phát âm tương đồng với chữ “死 - shi” (TỬ) và “苦 - ku” (KHỔ).

Cách sử dụng phong bao đựng tiền truyền thống của Nhật  

Dù là tiền mừng hay tiền phúng, tiền mặt không bao giờ được trao tay trực tiếp mà luôn được đặt trong phong bao, rồi bọc ngoài bằng một lớp bìa giấy washi gọi là orikata. Tùy vào mục đích sử dụng mà lớp bìa ngoài sẽ có thiết kế và cách gấp lớp giấy orikata khác nhau. 

Với phong bì tiền mừng (shugi-bukuro), phần vạt phía dưới của orikata sẽ chồng lên trên, tượng trưng cho việc “giữ lại hạnh phúc”. Ngược lại, phong bì tiền phúng (koden-bukuro) sẽ để vạt trên đè lên dưới để “nỗi buồn bay đi”.