Lưỡi dao cạo - Naoya Shiga

Naoya Shiga (1883 -1971) là nhà văn lỗi lạc của Nhật Bản, được văn hào Akutagawa vô cùng ngưỡng mộ. Ngoài kiệt tác “Đi trong bóng tối”, ông còn để lại rất nhiều “truyện ngắn tâm trạng” chứng tỏ tài năng quan sát tâm lý bậc thầy với giọng văn quý phái và điềm đạm. “Lưỡi dao cạo” được xem là truyện ngắn nổi tiếng nhất của Naoya Shiga . Khả năng phân tích diễn biến tâm lý của một con người theo chủ nghĩa hoàn hảo với niềm tự hào cao tột về nghề nghiệp của mình dẫn đến kết cục bất ngờ nhưng hợp lý. Truyện được dịch từ nguyên tác “Kamisori” trong tuyển tập truyện ngắn “Seibee và quả bầu – Đến Abashiri” (清兵衛と瓢箪―網走まで) do NXB Shinchobunko tái bản lần thứ 72 (năm 2013).

Yoshisaburo của tiệm cắt tóc Tatsudoko ở khu phố Azabu Roppongi, hầu như chưa bao giờ bệnh tật, đang nằm lì trên giường vì một cơn cảm cúm. Đó lại đúng lúc trước khi lễ hội mùa thu bắt đầu, công việc nơi tiệm cắt tóc cho đám lính tráng của anh bận rộn hơn bao giờ hết. Nằm bệnh trên giường, Yoshisaburo nghĩ mà hối tiếc nếu mình đừng đuổi cổ hai tên thợ học việc là Genko và Jidako vào tháng trước thì hay biết bao nhiêu. 

Khoảng trước đây một đến hai năm, Yoshisaburo cùng hai đứa nhóc vẫn còn là thợ học việc ở đây. Người chủ trước đã ra sức truyền nghề thợ cạo cho anh, lại gả người con gái duy nhất cho rồi thoái ẩn, nhường tiệm cắt tóc này lại cho Yoshisaburo.

Genko vốn âm thầm để ý đến người con gái kia, chẳng bao lâu sau thì nghỉ việc. Jidako tâm tính hiền lành vẫn làm việc chăm chỉ như xưa, chỉ khác là chuyển lối xưng hô từ “anh Yoshi” thành “ông chủ”. Nhạc phụ của Yoshisaburo ẩn cư được chừng sáu tháng thì qua đời và sau đó khoảng nửa năm thì nhạc mẫu cũng phiêu diêu theo về miền cực lạc. 

Về tay nghề thợ cạo phải nói Yoshisaburo thực sự là bậc tài danh. Hơn thế còn là một người có trực giác bén nhạy, chỉ cần dùng tay xoa mà thấy nhám nhám là Yoshisaburo phải cạo cho thật nhẵn nhụi như thể nhổ từng sợi tóc mới thôi. Vì thế không bao giờ có chuyện anh để cho da bị nham nhám cả. Khách hàng thường nói chỉ một ngày sau khi gặp Yoshisaburo là đã khác đi rồi. Và anh cũng luôn tự hào là chưa từng làm trầy xước mặt một người khách nào trong suốt mười năm qua.

Sau khi nghỉ việc khoảng hai năm, Genko trở lại xin làm công việc cũ. Yoshisaburo đành phải đồng ý sau khi nhận lời xin lỗi từ Genko vốn từng là đồng nghiệp thân thiết. Tuy nhiên, sau hai năm, tay nghề của Genko xuống dốc trầm trọng. Đã thế lại còn không chuyên tâm vào công việc nữa. Genko còn rủ rê Jidako theo đuổi một cô gái đáng ngờ vốn quen biết cả đám lính khu phố Kasumicho. Do bị rủ rê mà Jidako vốn hiền lành đã dám lấy trộm cả tiền của cửa tiệm. Yoshisaburo nghĩ thương tình nên đã mấy lần lên tiếng nhắc nhở. Nhưng đến mức lấy trộm tiền của cửa tiệm thì không còn gì để nói nữa. Cuối cùng khoảng một tháng trước đây, Yoshisaburo đã cho hai tên này nghỉ việc.

Bây giờ cửa tiệm chỉ có hai người phụ việc là Kanejiro, năm nay hai mươi tuổi, có gương mặt xanh xao và vô cùng yếu ớt với thằng bé Kinko chừng mười hai mười ba tuổi, có cái đầu dài về phía sau rất khác thường. Trong những lúc bận rộn trước ngày lễ như thế này mà hai đứa chẳng giúp ích được gì cả. Nằm bẹp trên giường vì sốt, Yoshisaburo cứ bứt rứt không yên.

Đến gần trưa, khách rất đông đúc. Tiếng đóng mở cánh cửa kính, tiếng kêu khô khốc của đôi guốc gỗ cao đã mòn đế của Kinko mỗi khi kéo lê như chọc vào thần kinh nhạy bén của Yoshisaburo.

“Nhà Yamada thuộc phố Ryudo đây ạ. Chủ nhân chúng tôi từ tối mai sẽ đi du lịch nên hãy mài lưỡi dao này giùm. Tôi sẽ đến lấy sau”. Đó là giọng của một phụ nữ.

“Hôm nay hơi đông khách nên để đến sáng ngày mai có được không ạ?”, Kanejiro cất giọng hỏi. Người phụ nữ có vẻ hơi do dự một chút.

“Vậy thì chắc chắn ngày mai nhé”, nàng ta nói rồi đóng cửa nhưng ngay lập tức lại kéo cánh cửa ra.

“Xin lỗi đã làm phiền nhưng hai vị có thể hỏi ông chủ xem sao.”

“Dạ, nhưng ông chủ.”

“Kane, để tôi làm cho.”

Từ trong giường bệnh, Yoshisaburo nói lớn, ngắt lời Kanejiro. Giọng nói sắc bén nhưng hơi khàn khàn. Không trả lời câu nói đó, Kanejiro nói với người phụ nữ “Được rồi ạ”. Có vẻ như người phụ nữ đó đóng cửa lại và rời đi.

“Khốn kiếp thật”, Yoshisaburo lầm bầm rồi giơ cánh tay xanh xao nhuốm bẩn màu xanh của tấm chăn và chăm chú nhìn một lúc. Tuy thế thân hình đang mệt mỏi vì cơn sốt đó vẫn nặng nề như một vật thể được đặt xuống chắc chắn. Yoshisaburo giương đôi mắt đờ dẫn nhìn con chó đồ chơi cũ kỹ treo trên trần nhà. Ruồi bám đầy trên thân hình nó.

Không để làm gì cả, anh lắng tai nghe câu chuyện ngoài cửa tiệm. Hai ba người lính đang bình phẩm về chất lượng của tiệm ăn nhỏ gần đó và thức ăn trong quân ngũ dở tệ như thế nào, tuy những lúc trời trở lạnh thế này thì cũng có thể nuốt được chút đỉnh. Nghe được câu chuyện đó, Yoshisaburo cảm thấy khá hơn. Sau một lúc, anh uể oải trở mình.

Trong ánh sáng buổi chiều trắng nhạt âm u chiếu qua khung cửa nhà bếp của căn phòng ba chiếu, Oume vợ anh đang địu đứa con trên lưng, chuẩn bị sẵn sàng cho bữa tối. Vừa thưởng thức cái cảm giác nhẹ nhõm của cơ thể, anh vừa nhìn ngắm quang cảnh đó.

“Bây giờ mình sẽ làm”, anh nói rồi nhấc thân hình nặng nề của mình khỏi tấm chăn, nhưng cảm thấy chóng mặt nên phải nằm úp mặt xuống gối một lúc lâu.

“Anh đi vệ sinh à?”, Oume cất tiếng dịu dàng hỏi thăm, cứ thế bước vào phòng với hai bàn tay ướt sũng nước.

Yoshisaburo định nói không phải nhưng quả thật không thể thốt nên lời.

Oume kéo tấm chăn ra rồi đặt lọ thuốc và bình khạc đờm bên cạnh gối. Yoshisaburo lại nói “Không phải vậy đâu”. Nhưng giọng anh khàn đến mức Oume không thể nghe ra. Tâm trạng vừa mới đỡ hơn của anh giờ lại trở nên căng thẳng.

“Em đỡ anh từ phía sau nhé”, Oume đi vòng ra phía sau chồng mình như muốn chăm sóc an ủi cho anh.

“Lấy miếng da mài và lưỡi dao cạo của ông Yamada lại đây”, Yoshisaburo nói như hất vào mặt.

Oume im lặng một chút rồi cất tiếng.

“Anh làm được không?”

“Được mà, cứ mang lại đây.”

“Nếu anh ngồi dậy thì phải khoác thêm áo bông mới được.”

“Đã bảo là không sao mà, em cứ mang lại đây”, anh nói thấp giọng nhưng đầy cáu kỉnh. Oume làm vẻ mặt như không nghe thấy gì, lấy cái áo bông và đi vòng ra sau khoác lên người anh. Yoshisaburo nắm lấy cổ chiếc áo bông giật mạnh xuống.

Oume yên lặng kéo cánh cửa giấy giữa phòng, bước ra ngoài lấy lưỡi dao cạo và miếng da mài. Vì không có chỗ để treo tấm da mài nên Oume đã đóng đinh vào cây cột trụ bên gối nằm. 

Ngay cả lúc khỏe mạnh bình thường, chỉ cần tâm trí không thoải mái thì Yoshisaburo cũng không thể mài tốt được, huống chi giờ đây tay run lên vì sốt. Mãi mà anh không thể mài dao được như ý muốn. Oume không chịu nổi khi nhìn thấy vẻ giận dữ của chồng, mấy lần lên tiếng nhắc nhở “Anh để cho Kane làm cũng được mà”, nhưng đều không có câu trả lời. Cuối cùng thì Yoshisaburo không thể tiếp tục được nữa. Sau mười lăm phút gắng gượng, anh đành quay lại giường và thiếp ngủ ngay.

Vào chập tối, khi nhà cửa lên đèn, người hầu nhà Yamada tiện đường đi công chuyện đã ghé lấy lưỡi dao đi.

Oume nấu cháo. Nàng muốn chồng dùng khi còn nóng nhưng sợ đánh thức anh dậy khi đang ngủ mê mệt khiến anh lại trở nên cáu kỉnh nên thôi. Đó là vào khoảng tám giờ tối. Nếu để anh ngủ thêm thì có thể sẽ nhỡ giờ uống thuốc. Vì vậy Oume đành ép mình đánh thức anh dậy. Yoshisaburo thức dậy dùng bữa với dáng vẻ cũng không khó chịu gì lắm. Rồi anh lại nằm xuống giường và thiếp ngủ ngay.

Khoảng gần mười giờ, Yoshisaburo lại bị đánh thức để uống thuốc. Lần này thì anh lơ mơ nghĩ chuyện này chuyện khác nhưng không có chuyện nào đặc biệt cả. Hơi thở nóng bỏng của anh lan tỏa trong cái mền anh trùm gần kín mắt rồi phả lại vào mặt khiến anh khó chịu. Cửa tiệm đã yên tĩnh trở lại. Anh nhìn xung quanh với đôi mắt đờ đẫn. Trên chiếc cột, tấm da mài đen bóng hững hờ rũ xuống. Trong ánh đèn hiu hắt, trông nó trở nên đùng đục một màu đỏ vàng rất khó ưa. Ánh đèn cũng chiếu sáng tấm lưng của Oume đang nằm nghiêng cho con bú trong góc phòng. Anh cảm thấy như cả căn phòng cũng đang khổ sở vì lên cơn sốt. “Ông chủ, ông chủ à”, giọng nói rụt rè của Kinko vang lên từ cánh cửa phía nền đất.

“Gì vậy?”, Yoshisaburo đang trùm chăn lên mặt, cứ thế mà ậm ừ trả lời. Có vẻ như Kinko không nghe ra giọng nói khàn khàn dường như bị che giấu đó nên lại cất tiếng.

“Ông chủ.”

“Gì thế?”, lần này giọng đáp sắc bén rõ ràng.

“Người nhà Yamada lại mang dao đến.”

“Cái khác à?”

“Cái cũ ạ. Ông ta về dùng thử ngay nhưng thấy không bén lắm nên lại đến hỏi xem thử đến trưa mai mình có thể mài xong lần nữa không? Sau khi ông chủ đã sử dụng thử.”

“Người nhà họ còn đó không?”

“Đi lúc nãy rồi ạ.”

“Thế nào nhỉ?”, Yoshisaburo vươn tay khỏi tấm chăn và cầm lấy lưỡi dao còn nguyên trong vỏ mà Kinko kính cẩn đưa cho.

“Tay anh run lên vì sốt kìa. Sao không để cho anh Yoshikawa phố Kasumicho làm thay?”

Oume nói rồi kéo chiếc áo Kimono che bộ ngực trần và ngồi dậy. Yoshisaburo vẫn yên lặng vươn tay đưa lưỡi dao về phía ánh đèn, rút khỏi vỏ và lật qua lật lại xem xét. Oume đến ngồi bên gối khẽ đặt tay lên trán anh. Yoshisaburo lấy tay kia gạt đi như cảm thấy phiền phức.

“Kinko này.”

“Vâng”, đứng chỗ mép giường, Kinko cất tiếng trả lời ngay.

“Mang hòn đá mài lại đây.”

“Vâng.”

Khi đá mài đã sẵn sàng, Yoshisaburo ngồi dậy, khuỵu một chân xuống và bắt đầu mài. Tiếng chuông thong thả điểm báo mười giờ.

Oume nghĩ rằng bây giờ mình nói gì cũng vô dụng thôi nên ngồi lặng lẽ quan sát.

Sau khi mài trên đá một lúc, Yoshisaburo chuyển sang mài trên miếng da. Anh cảm thấy không khí tù đọng trong phòng bắt đầu chuyển động với những thanh âm rin rít liên tục. Cố ghìm cánh tay run, Yoshisaburo bắt đầu mài dao với những nhịp đều đặn nhưng có vẻ không như ý chút nào. Trong khi đó cây đinh mà Oume đóng tạm vào để giữ miếng da lại bị tuột ra. Miếng da mài bay bay cuốn theo cả lưỡi dao cạo. 

“Nguy hiểm quá”, Oume kêu lên và sợ hãi nhìn vào khuôn mặt của Yoshisaburo. Cặp lông mày của anh giật giật. Yoshisaburo tháo tấm da ra và ném xuống sàn, rồi anh cầm lưỡi dao trên tay và đứng dậy, đi ra phía nền đất chỉ với chiếc áo ngủ trên người.

“Không được đâu anh ơi.”

Oume bật khóc ngăn cản nhưng vô hiệu. Yoshisaburo cứ im lặng bước ra phía nền đất. Oume cũng theo sau.

Tiệm không còn một người khách nào nữa. Kinko đang ngồi mơ màng nơi chiếc ghế đặt phía trước gương.

“Cậu Kane đâu?”, Oume cất tiếng hỏi.

“Đi đeo bám Tokiko rồi”, Kinko trả lời với vẻ mặt vô cùng nghiêm túc.

“Cậu ta nói vậy khi rời đi à?”, Oume bật cười. Tuy nhiên Yoshisaburo vẫn làm vẻ mặt khó đăm đăm.

Tokiko là cô gái trẻ của căn nhà trưng bảng hiệu “Hàng tạp hóa và quân dụng” cách đây năm sáu căn. Nghe nói nàng đã tốt nghiệp một trường cao đẳng nữ. Nơi tiệm của nàng ta lúc nào cũng có một hai người ngồi, không phải là lính tráng thì cũng là sinh viên hay những người hàng xóm trẻ tuổi.

“Tiệm đóng cửa rồi nên cậu hãy về đi”, Oume bảo Kinko.

“Vẫn còn sớm”, bất chợt Yoshisaburo lên tiếng phản đối. Oume im lặng.

Yoshisaburo bắt đầu mài dao. Khi anh có thể ngồi đàng hoàng thì công việc có vẻ ổn thỏa hơn. Oume mang ra chiếc áo bông, dỗ dành như đứa trẻ để anh chịu xỏ tay vào rồi an tâm ngồi ngay ngưỡng cửa nhìn Yoshisaburo chăm chú làm việc. Kinko ngồi ôm gối ngay chiếc ghế dành cho khách trước gương, cạo lên cạo xuống cẳng chân đã nhẵn nhụi.

Lúc đó cánh cửa bị kéo mạnh ra, một thanh niên lùn thấp chừng hai hai, hai ba tuổi bước vào. Hắn mặc cái áo Kimono mới kết bằng chỉ đôi và mang guốc với dây quai siết chặt.

“Tôi muốn sửa sang lại chút. Gấp lắm. Anh làm được không?”

Hắn ta nói vậy rồi đứng trước gương, cắn môi dưới, giơ cằm ra và lấy đầu ngón tay xoa xoa mạnh mẽ. Mặc dù hắn ta nói vẻ như dân thành phố nhưng điệu bộ lại cho thấy đó là một kẻ quê mùa. Xem ngón tay với các khớp sưng lên và gương mặt nhiều lồi lõm có thể biết được hắn đã lao động nặng nhọc vào ban ngày.

“Đi gọi cậu Kane. Nhanh đi”, Oume nhướng mắt ra lệnh.

“Tôi làm cho.”

“Nhưng hôm nay tay anh run như thế kia mà.”

“Tôi sẽ làm”, Yoshisaburo lạnh lùng ngắt lời.

“Hôm nay anh kỳ quặc thật”, Oume nói nhỏ.

“Cái áo mặc khi làm việc đâu?”

“Nếu chỉ cạo thôi thì đâu có dính tóc, sao anh không mặc vậy mà làm?”, Oume không muốn anh cởi chiếc áo bông.

Người thanh niên nhìn đôi vợ chồng với vẻ ngạc nhiên rồi hỏi.

“Ông chủ đang bệnh à?”

Hắn chớp đôi mắt nhỏ sâu như thể xoa dịu lấy lòng.

“Vâng, có chút sốt nhẹ.”

“Người ta nói dịch cúm đang hoành hành đấy. Ông phải cẩn thận mới được.”

“Cảm ơn”, Yoshisaburo đáp lời xã giao.

Khi Yoshisaburo choàng chiếc khăn trắng vào cổ, người thanh niên lại nói “Chỉ cần làm qua loa thôi”. Rồi thêm “Tôi đang vội đấy” và khẽ mỉm cười. Yoshisaburo yên lặng dùng bàn tay to lớn cạo mặt vị khách bằng lưỡi dao cạo mới mài xong.

“Từ khoảng mười rưỡi đến mười một giờ rưỡi là tôi phải đi đấy”, hắn lại nói. Dường như muốn Yoshisaburo đáp lời.

Lập tức trong mắt Yoshisaburo hiện lên hình ảnh người con gái dơ bẩn chốn lầu xanh có giọng nói nghe qua không biết rõ là con trai hay gái. Rồi khi nghĩ đến kẻ thanh niên hạ đẳng này chuẩn bị đi tới đó thì cái quang cảnh gần như làm anh buồn nôn ấy cứ hiện lên trong tâm trí bạc nhược của anh. Nhúng xà bông vào chậu nước nóng mà giờ đã trở nên âm ấm, anh thoa đều từ gò má đến cằm. Trong khi đó, gã thanh niên liếc nhìn mặt mình trong gương với vẻ làm duyên làm dáng. Thiệt tình Yoshisaburo muốn chửi rủa cho tên này một trận ra trò.

Yoshisaburo dùng dao cạo lại một lần nữa từ nơi cổ họng trở lên nhưng lưỡi dao không như ý. Thêm phần nữa là tay anh run. Hơn nữa khi anh ngủ thì không sao nhưng khi thức dậy, cứ cúi người xuống là ngay lập tức nước mũi lại chảy ra. Thỉnh thoảng anh dùng tay cầm dao cạo lau qua nhưng nước mũi cứ chảy ra và đọng lại nơi đầu mũi làm anh ngứa ngáy.

Trong nhà vang lên tiếng trẻ con khóc nên Oume đã quay trở vào trong. Ngay cả khi bị cạo bằng lưỡi dao cùn, vẻ mặt gã thanh niên kia vẫn bình thản. Có vẻ như gã không cảm thấy đau hay ngứa ngáy gì. Cái vẻ trâng tráo đần độn kia làm Yoshisaburo nổi giận.

Mặc dù anh vẫn có lưỡi dao bén khác để sử dụng nhưng anh quyết định không đổi. Anh cảm thấy chẳng có gì quan trọng nữa. Nhưng rồi từ lúc nào anh đã nghiêm chỉnh trở lại. Cho dù chỉ có một chút nào nham nhám là thế nào anh cũng phải tỉ mẩn săm soi. Càng săm soi chăm chút anh càng cảm thấy giận dữ.

Thân thể anh mệt mỏi rã rời. Khí lực anh cũng suy yếu và dường như cơn sốt trở nên tệ hại hơn. Người thanh niên lúc đầu còn tính bắt chuyện gì đó nhưng thấy sự khó chịu của Yoshisaburo nên sợ hãi im bặt. Và đến khi được cạo phần trán thì do cơn mệt mỏi của công việc nặng nhọc ban ngày, hắn bắt đầu chập chờn gà gật. Kinko cũng dựa vào cửa sổ và ngủ thiếp đi. Phía trong nhà giọng ru con cũng đã ngừng bặt.

Đêm trở lại yên tĩnh. Chỉ còn nghe thấy tiếng dao cạo. Tâm trạng giận dữ và bất an giờ chuyển thành cảm giác muốn khóc. Cả thân thể và tâm trí anh đều mệt mỏi rã rời. Anh cảm thấy mắt mình tan chảy đi vì cơn sốt.

Sau khi cạo xong phần cổ họng đến gò má, cằm và trán, anh thấy chỗ nhược nơi cuống họng vẫn không được nhẵn như ý muốn. Là một người làm việc tỉ mỉ đến nơi đến chốn, anh cảm thấy như muốn tước đi lớp da chỗ đó vậy. Khi nhìn thấy khuôn mặt của gã đó với những lỗ chân lông thô thiển tích đầy dầu nhờn, thật tình trong thâm tâm anh đã cảm thấy như thế. Gã thanh niên từ lúc nào đã ngủ say sưa. Hắn ngoẹo đầu về phía sau, há miệng mở lớn chẳng ra thể thống gì. Anh có thể nhìn thấy hàm răng chệch choạc dơ bẩn của hắn ta.

Yoshisaburo mệt đến nỗi không thể đứng hay ngồi được nữa. Anh cảm thấy các khớp xương mình như nhiễm độc. Anh muốn ném bỏ tất cả rồi cứ thế mà lăn mình đến chỗ kia. Thôi, đủ rồi đấy. Không biết anh đã dặn mình bao nhiêu lần. Thế nhưng anh vẫn cặm cụi làm theo thói quen.

Lưỡi dao chợt vướng phải thứ gì đó. Cổ họng của gã kia giật lên một cái. Yoshisaburo cảm thấy có thứ gì chạy dọc thân mình từ đầu đến tận ngón chân. Cái thứ đó đã lấy đi hết những mệt mỏi rã rời trong anh.

Vết cắt rất nhỏ. Anh chỉ đứng đó nhìn trân trối. Cái vết xước đó đầu tiên nhìn có màu trắng sữa rồi loang màu đỏ nhạt và máu lập tức ứa ra. Anh vẫn nhìn trân trối. Máu sẫm đen lại rồi tụ thành giọt nhỏ. Khi giọt đó tụ đến đỉnh điểm thì vỡ ra và chảy xuống thành vệt. Lúc đó trong anh trào lên một cảm giác vô cùng kích động.

Cho đến giờ Yoshisaburo chưa từng làm xước khuôn mặt của một vị khách nào. Cái cảm giác đó áp đảo anh với sự mạnh mẽ phi thường. Anh thở gấp. Như thể toàn thân thể và tâm trí anh bị hút vào vết thương kia. Bây giờ thì không làm gì được nữa rồi.

Anh cầm lại lưỡi dao rồi ấn sâu vào cuống họng. Đến khi lưỡi dao gần như biến mất hoàn toàn. Gã thanh niên kia còn không hề cử động. Một khoảnh khắc sau, máu phun ra thành vòi. Ngay lập tức, khuôn mặt gã thanh niên kia chuyển sang màu đất.

Yoshisaburo thả mình xuống chiếc ghế bên cạnh như thể thất thần ngất xỉu. Tất cả sự căng thẳng giãn ra, đồng thời cơn mệt mỏi cực độ quay trở lại. Đôi mắt khép mệt mỏi và cơn mệt rã rời khiến anh trông như một xác chết. Đêm cũng yên tĩnh như xác chết vậy. Tất cả mọi sự vận động đều dừng lại. Tất cả vạn vật chìm vào giấc ngủ sâu. Chỉ có tấm gương từ ba phía lạnh lùng chứng kiến quang cảnh đó.

Hoàng Long dịch từ nguyên tác Nhật ngữ/ kilala.vn