Chizuko Ueno – nhà xã hội học "tiếp sức" cho phụ nữ
Vài năm trở lại đây tại Nhật và Trung Quốc, mỗi khi trên mạng xuất hiện những sự kiện xã hội liên quan đến sự bất công đối với phụ nữ thì cái tên Chizuko Ueno lại xuất hiện.
Chizuko Ueno là ai?
Chizuko Ueno là một nhà xã hội học Nhật Bản và là nhà nữ quyền nổi tiếng nhất của Nhật Bản. Chizuko Ueno đã dành toàn bộ sự nghiệp của mình để ủng hộ bình đẳng giới trong xã hội Nhật Bản. Bà nghiên cứu các vấn đề đa dạng về giới và góp phần thiết lập nghiên cứu về giới như một lĩnh vực nghiên cứu được thừa nhận ở Nhật Bản.
Bà là tác giả của những cuốn sách được nhiều xem là “gối đầu giường” cho nhiều phụ nữ như: The Study of the “Sexy Girl”; Reading the Housewife Debates… Những quan điểm của bà đã ảnh hưởng và thậm chí “đánh thức” một lượng lớn phụ nữ Đông Á.
Đấu tranh cho phụ nữ vì những bất hòa trong gia đình
Đài NHK đã sản xuất một bộ phim tài liệu về Chizuko Ueno, bắt đầu bằng câu hỏi “Nếu hôm nay là ngày cuối cùng để sống, thì bạn muốn nói gì? Ngay sau đó, bà Chizuko Ueno (75 tuổi) xuất hiện với mái tóc ngắn nhuộm đỏ, đeo bông tai và dây chuyền xanh lục bảo, xuất hiện.
Là một nhà xã hội học nổi tiếng của Nhật Bản, đồng thời là một học giả về nữ quyền, dù chỉ còn một ngày trên thế giới, bà vẫn không ngần ngại đứng về phía phụ nữ và lên tiếng thay họ.
Điều khiến bà dùng cả cuộc đời cho phụ nữ đến từ mẹ của mình. Trong phim tài liệu, Ueno nói rằng mẹ bà là một người nội trợ toàn thời gian, không hạnh phúc trong chính gia đình của mình khi mối quan hệ vợ chồng không hòa thuận.
Chứng kiến cảnh cha mẹ bất hòa, sự nhẫn nhịn thầm lặng của những người mẹ dành cho con bao nhiêu năm và nhìn thấy nhiều người phụ nữ bị xã hội khinh bỉ, cùng những quan niệm lỗi thời kìm nén đã khiến Ueno suy nghĩ: “Nếu sau này bản thân mình cũng sống cuộc sống như vậy thì thật không đáng”.
Kể từ đó, không muốn đi theo vết xe đổ của thế hệ trước, bà dấn thân vào con đường nữ quyền. Tuy nhiên vào thời điểm ấy, những người phụ nữ cá tính mạnh và suy nghĩ cấp tiến như bà Ueno phải vượt qua muôn vàn khó khăn để được làm những gì mình muốn.
Khi nộp đơn vào trường đại học, bà đã bị từ chối nhiều lần, và phải đến lần nộp đơn thứ 23 mới có hi vọng. Tuy nhiên, vào thời điểm muốn đến Tokyo, cha bà đã ngăn cản và nói rằng thành phố đó không phải là nơi con gái có thể đi một mình, nhưng điều đó càng làm Chizuko Ueno quyết tâm thực hiện lý tưởng của mình để không chỉ giúp bản thân mà còn giúp nhiều người phụ nữ khác không bị “chôn vùi” trong định kiến xã hội.
“Chủ nghĩa nữ quyền hoàn toàn không phải là ý tưởng khiến phụ nữ hành động như đàn ông, cũng không phải là biến kẻ yếu thành kẻ mạnh. Chủ nghĩa nữ quyền theo đuổi ý tưởng rằng kẻ yếu cũng có thể được tôn trọng" là một trong những phát biểu nổi tiếng của Chizuko Ueno.
Bất bình đẳng trong gia đình
Trong quá trình nghiên cứu của mình, Ueno nhận ra rằng chưa có một nghiên cứu nào về những “bà nội trợ”. Sau khi phân tích, Ueno Chizuko tin rằng điều này là do mọi người vào thời điểm đó trong tiềm thức cảm thấy rằng các bà nội trợ là đích đến cuối cùng hoặc thậm chí là đỉnh cao nhất của cuộc đời người phụ nữ.
Phụ nữ dù có bước vào công sở cũng chỉ có thể tồn tại như một vai phụ cho đàn ông, ngược lại, “tự nguyện lấy chồng - sinh con - làm nội trợ” mới là hình mẫu lý tưởng cho cuộc đời của người phụ nữ.
Dựa trên hiện tượng này, có một quan điểm cốt yếu được Chizuko Ueno rút ra trong nghiên cứu về nữ quyền: “Việc nhà” cũng là lao động, nhưng đó lại là công việc không được trả công.
Tuy nhiên, khi quan điểm này ra đời, nó đã vấp phải phản đối rất dữ dội, và một bộ phận lớn những người phản đối là các bà nội trợ. Họ nói rằng hãy nhìn tất cả những công việc bạn làm từ góc độ cảm xúc và những điều xuất phát từ “tình yêu” không thể đong đếm bằng tiền.
Nhưng dưới góc nhìn của một nhà xã hội học, bà Chizuko Ueno biện luận rằng để đánh giá một hoạt động có phải là lao động sẽ dựa trên việc những hoạt động đó có thể chuyển giao cho người thứ ba hay không, nếu có thể thì đó là lao động. Đương nhiên, việc nhà có thể chuyển giao cho bất cứ ai.
Sau khi đi đến kết luận là việc nhà tương đương với hình thức lao động thì có thể thấy, những bà nội trợ dành nhiều thời gian và sức lực cho loại hình lao động này nhưng không nhận được, hoặc nhận được rất ít sự công nhận.
Họ không nhận được bất kỳ sự tôn trọng nào, đồng thời, các bà nội trợ mất khả năng kinh tế do không có thu nhập, dẫn đến việc phụ thuộc kinh tế và người phụ nữ không có quyền quyết định điều gì cho bản thân mình. Sau khi liên tục phân tích chuyên sâu, lý thuyết của bà đã phát hiện ra "sự bóc lột giới tính vô hình" đằng sau công việc nội trợ, chăm sóc trẻ em và gia đình.
Chủ nghĩa nữ quyền hoàn toàn không phải khuyến khích phụ nữ hành động như đàn ông, cũng không phải biến kẻ yếu thành kẻ mạnh. Chủ nghĩa nữ quyền theo đuổi lý tưởng rằng kẻ yếu cũng cần được tôn trọng.
Ngoài ra, thông qua các hiện tượng khác nhau trong cuộc sống, Ueno Chizuko cũng thoáng thấy được sự kỳ thị đối với phụ nữ đang tồn tại trong toàn xã hội. Một trong những hiện tượng điển hình nhất là ở trường Đại học Tokyo nơi bà công tác, nhiều nữ sinh cho biết: “Không ai theo đuổi những cô gái không dễ thương”.
Vậy "dễ thương" nghĩa là gì? Chizuko Ueno cảnh báo "Điều này có nghĩa là dễ kiểm soát, dễ thao túng và không liên quan gì đến sự tôn trọng. Nếu một chàng trai thích bạn vì lý do đó, thì đó không phải là điều đáng mừng”.
Sự bất bình đẳng thể hiện ngay cả trong môi trường giáo dục
Chizuko Ueno cũng đã thu hút sự chú ý của giới truyền thông trong nước và thế giới khi cô có bài phát biểu gây xúc động tại lễ khai giảng của Đại học Tokyo. Thay vì chỉ chúc mừng những sinh viên mới tốt nghiệp đã hoàn thành tốt công việc, cô ấy đã sử dụng nền tảng này để nói về sự phân biệt giới tính trong giáo dục đại học ở Nhật Bản.
Phân biệt giới tính tồn tại trong tỷ lệ nhập học tại các trường đại học Nhật Bản
Mở đầu bài phát biểu của mình, Ueno đã đề cập đến một nghiên cứu năm 2018 của Bộ Giáo dục, Văn hóa, Thể thao, Khoa học và Công nghệ (MEXT). Nghiên cứu đã khảo sát 82 trường y khoa ở Nhật Bản và tiết lộ rằng, so với các thí sinh nam thì thí sinh nữ khó được nhận hơn 1,2 lần. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng Đại học Juntendo là trường phân biệt đối xử nhất, khiến nữ giới khó vào trường y hơn 1,67 lần so với nam giới.
Ít sinh viên nữ ở các trường đại học Nhật Bản không phải vì họ không đạt điểm cao
Ueno nói rằng có nhiều nam hơn nữ trong các trường y không phải vì nam có điểm cao hơn. Trên thực tế, bà phát hiện ra rằng học sinh nữ có điểm phần trăm trong lớp cao hơn.
Bà nhấn mạnh rằng tỷ lệ nhập học chênh lệch phản ánh sự phân biệt giới tính tiềm ẩn tồn tại trong các tổ chức này khi họ thích sinh viên nam hơn nữ. Ví dụ, tại Todai (Đại học Tokyo), chưa đến 20% sinh viên nữ ở cấp đại học và chỉ 7,8% ở cấp giáo sư, một tỷ lệ thấp hơn so với tỷ lệ thành viên nữ ở Quốc hội Nhật Bản.
Các bậc cha mẹ tin rằng con trai nên học đại học bốn năm trong khi con gái nên học cao đẳng hai năm
Ueno cũng đề cập đến Báo cáo Khảo sát cơ bản về trường học cho thấy 55,6% nam giới và 48,2% nữ giới theo học các trường đại học bốn năm và một trong những nguyên nhân chính dẫn đến điều này là sự phân biệt giới tính bắt đầu từ trong gia đình.
Ví dụ, vẫn còn nhiều bậc cha mẹ Nhật Bản tin vào khuôn mẫu rằng con trai nên học đại học bốn năm trong khi con gái nên học cao đẳng hai năm để họ có thể tập trung vào các vai trò khác như nội trợ, làm vợ, làm mẹ. Ueno nhấn mạnh rằng thay vào đó, các bậc cha mẹ Nhật Bản nên chú ý đến cha của Malala Yousafzai, một người đàn ông đã nuôi dạy con gái mình để cô tin rằng có thể đạt được bất cứ điều gì bất chấp vai trò hạn chế của cộng đồng đối với phụ nữ.
Đàn ông thường khoe về việc học tại đại học danh giá hơn phụ nữ
Ueno tiết lộ rằng trong một số buổi hẹn hò theo nhóm, các nam sinh viên của Đại học Tokyo sẽ tự hào khoe về ngôi trường mình đang học. Tuy nhiên, tình hình lại ngược lại đối với các nữ sinh viên Todai, những người hạ thấp trình độ học vấn của họ. Điều này là do họ đã được dạy từ khi còn nhỏ rằng trở nên dễ thương thì tốt hơn là thông minh để thu hút một người bạn đời tiềm năng.
Một dẫn chứng cụ thể hơn được nêu ra đó là trường hợp nam sinh từ trường đại học ưu tú tấn công tình dục một nữ sinh từ trường đại học tư thục vì nghĩ rằng cô ấy “ngu ngốc”. Vụ án này đã khiến nhà văn Kaoruko Himeno viết lên cuốn tiểu thuyết Because She is Stupid (彼女は頭が悪いから) để kịch tính hóa thái độ coi thường phụ nữ mà các nam sinh này thể hiện.
Ueno tiên phong trong Nghiên cứu về Phụ nữ trong các trường đại học Nhật Bản
Giáo sư danh dự của Đại học Tokyo đã đề cập rằng khi bà còn là sinh viên, không có thứ gọi là Nghiên cứu về Phụ nữ. Bà tiếp tục giải thích rằng “vì không có nghiên cứu nào như vậy nên tôi đã tạo ra nó”.
Khi bắt đầu làm việc tại Khoa Văn học tại Đại học Tokyo. Ueno nhận ra rằng cuối cùng cô cũng có cơ hội đi tiên phong trong một lĩnh vực nghiên cứu hoàn toàn mới để đặt ra những câu hỏi quan trọng về hiện trạng ở Nhật Bản. Theo thời gian, nghiên cứu về phụ nữ đã phát triển thành nghiên cứu về giới và thậm chí còn mở đường cho sự phát triển, đưa vào các lĩnh vực học thuật đa dạng hơn như nghiên cứu về môi trường và nghiên cứu về khuyết tật.
Kết thúc bài phát biểu của mình, Ueno nhấn mạnh rằng sinh viên Đại học Tokyo cần thay đổi suy nghĩ về thành công. Bà nhắc nhở họ rằng họ được khen thưởng không chỉ vì làm việc chăm chỉ mà còn vì đặc quyền của họ. Chính nhờ sống trong môi trường thuận lợi mà nhiều người đã có thể đạt được rất nhiều thành tích, và đó cũng là lý do tại sao họ phải sử dụng đặc quyền của mình để cải thiện cuộc sống của những người kém may mắn hơn. Bà kêu gọi các sinh viên chào đón sự đa dạng và coi mình là một phần của điều gì đó lớn lao.
kilala.vn
16/05/2023
Bài: Natsume
Đăng nhập tài khoản để bình luận