Toki no Kane: những chiếc tháp chuông báo giờ thời Edo
Trước khi xuất hiện những chiếc đồng hồ phương Tây như ngày nay, người Nhật thời xưa đã có cho mình một hệ thống thông báo thời gian qua những chiếc tháp chuông Toki no Kane, mang thanh âm báo giờ ngân nga trên khắp cả nước.
Cách tính thời gian thay đổi theo mùa
Vào thời xưa, người Nhật không sử dụng cách tính 24 giờ như ngày nay mà chia một ngày thành 12 canh giờ, mỗi canh dài 2 tiếng như Trung Quốc. Bắt đầu từ 11 giờ tối đến 1 giờ sáng là canh thứ nhất, gọi là giờ Tý (子の刻 - ne no koku), 1 giờ đến 3 giờ sáng là giờ Sửu (丑の刻 - ushi no koku), cứ thế đến hết 12 con giáp.
Song song với 12 canh giờ cố định như trên, người dân Edo còn sử dụng một hệ thống chia thời gian dựa vào thời điểm mặt trời mọc và lặn trong ngày, gọi là Futejiho (不定時法). Hệ thống này chia thời gian một ngày thành hai buổi, ban ngày và ban đêm. Mỗi buổi được chia thành 6 khắc (刻 - koku), và độ dài của mỗi khắc lại thay đổi tùy theo mùa. Vào mùa hè, thời gian ban ngày dài hơn nên một khắc có thể dài đến 2 giờ 30 phút, trong khi mùa đông có thể chỉ dài 1 giờ 30 phút, tương tự như quy ước giờ mùa hè ngày nay.
Hệ thống chuông báo giờ của thành Edo
Khi đó, để thông báo thời gian, người ta sẽ đánh chuông trên những chiếc tháp, được gọi là Toki no Kane (時の鐘). Khi thành Edo ngày càng phát triển mạnh mẽ, chính quyền Mạc phủ nhận thấy cần có một hệ thống thông báo để thống nhất thời gian cho cả thành. Do đó, họ cho xây dựng 9 tháp chuông xung quanh thành Edo. Chiếc chuông đầu tiên được lắp đặt tại Hongokucho (Kodenmacho, Nihonbashi ngày nay). Các chuông được đánh theo thứ tự, chuông sau chờ nghe chuông trước vang lên mới đánh tiếp, đảm bảo đồng bộ thời gian toàn thành.
Theo hệ thống Futejiho, vào khoảng thời gian nửa đêm và giữa trưa (chính ngọ), chuông báo giờ sẽ vang lên 9 lần. Những khắc tiếp theo, chuông báo sẽ giảm đi một lần. Cụ thể hơn, từ nửa đêm đến giữa trưa có tổng cộng 6 khắc, thì chuông báo nửa đêm sẽ vang lên 9 lần, khắc tiếp theo là 8 lần, 7 lần… và khắc cuối cùng chuông sẽ vang 4 lần, sau đó chuông báo giữa trưa sẽ là 9 lần. Trước khi đánh chuông, người ta sẽ đánh ba hồi chuông “thông báo hết giờ” gọi là sutegane (捨て鐘).
Những người nhận công việc rung chuông thời đó được gọi là tokinokane-yaku (時鐘役) hoặc uke-oinin (請負人). Vì phải đánh chuông 12 lần mỗi ngày (tương ứng với 12 khắc trong ngày, cả sáng lẫn tối), nên công việc này thường do nhiều người luân phiên thực hiện.
Chính quyền Mạc phủ cho phép thu lệ phí từ người dân. Theo đó, tất cả các hộ gia đình trong thị trấn nơi có thể nghe thấy tiếng chuông đều phải trả 4 mon (đơn vị tiền tệ thời Edo) mỗi tháng, hoặc 48 mon mỗi năm cho phí rung chuông.
Tiếng chuông báo giờ còn vang vọng mãi
Đến giữa thế kỷ 17, hệ thống chuông báo giờ lan rộng khắp cả nước Nhật đến mức người ta nói rằng “không nơi nào không nghe thấy tiếng chuông báo giờ”. Và hệ thống báo giờ này giúp thống nhất thời gian làm việc của người dân toàn thành Edo, từ quý tộc, quan lại cho đến thương nhân, nông dân.
Tại các khu nhà ngục và pháp trường thời Edo, người ta dựa vào tiếng chuông để thi hành án tử với các phạm nhân. Vì vậy, tương truyền vào những ngày hành hình, tiếng chuông được đánh chậm lại một chút để thể hiện lòng trắc ẩn dành cho các tử tù.
Đến năm 1873, cùng với những cải cách mới trong thời kỳ Minh Trị, lịch dương và hệ thống chia giờ cố định như ngày nay đã được sử dụng rộng rãi ở Nhật Bản, thay thế cho hệ thống chia giờ Futejiho trước đây. Tiếng chuông báo giờ từ các tháp chuông dần thưa thớt, thay vào đó là tiếng tích tắc của những chiếc đồng hồ Tây Dương. Song các tháp chuông Toki no Kane đã trở thành một biểu tượng văn hóa trong đời sống của người dân Nhật Bản. Đến nay, thanh âm từ các tháp chuông này vẫn còn vang vọng, nổi tiếng nhất là tháp Toki no Kane tại Kawagoe, tỉnh Saitama.
Ảnh: TimeOut
kilala.vn
Đăng nhập tài khoản để bình luận