Mingei - vẻ đẹp của đồ thủ công dân gian Nhật Bản

Có bao giờ bạn tự hỏi, nghệ thuật là gì? Phải chăng nghệ thuật là những tác phẩm do những nghệ sĩ nổi danh làm ra? Hay đó còn là thứ mà những con người bình thường đã sáng tạo ra một cách tự nhiên trong suốt chiều dài lịch sử? Đó chính là câu hỏi cốt lõi của phong trào Mingei vào đầu thế kỷ 20 - tập trung vào vẻ đẹp bị bỏ quên của tác phẩm do những người thợ thủ công vô danh làm ra - những vật dụng mang tính thực tiễn, gắn liền với đời sống thường nhật.

Mingei là gì? 

Mingei (民藝 - DÂN NGHỆ) là triết lý nghệ thuật tôn vinh vẻ đẹp của những món đồ thủ công truyền thống do những nghệ nhân vô danh - những người bình thường làm ra, thay vì các tác phẩm nghệ thuật tinh xảo từ những nghệ sĩ nổi tiếng.   

Kể từ khi ra đời, phong trào Mingei đã thách thức định nghĩa của xã hội thời bấy giờ về “nghệ thuật”, vốn được cho là dành riêng cho giới nghệ sĩ, tách biệt với những sản phẩm của các thợ thủ công thông thường. Triết lý nghệ thuật của Mingei thì ngược lại, nó tìm kiếm vẻ đẹp từ những món đồ thủ công được sản xuất cho đời sống hằng ngày, vốn được cho là giản dị, tầm thường. 

Bối cảnh ra đời của phong trào nghệ thuật Mingei

Những ý tưởng đầu tiên của phong trào Mingei hình thành vào đầu thập niên 20, do triết gia Yanagi Soetsu (1889-1961) khởi xướng.

Trong thời kỳ Duy Tân Minh Trị, Nhật Bản đã thực hiện những bước đổi mới cả về kinh tế, văn hóa lẫn chính trị, xã hội. Trước quá trình công nghiệp hóa nhanh chóng lúc ấy, những món đồ thủ công của các nghệ nhân Nhật Bản dần bị thay thế bằng hàng hóa được sản xuất công nghiệp.

Với mong muốn bảo tồn những di sản văn hóa và lịch sử của ngành thủ công trong nước, Yanagi cùng với hai nghệ nhân gốm nổi tiếng là Hamada Shoji và Kawai Kanjiro, đã đặt ra nền móng cho phong trào nghệ thuật Mingei, viết tắt của “minshuteki kogei” (民衆的工藝) - đồ thủ công của đại chúng. 

Ba người đã thành lập Hiệp hội Thủ công dân gian Nhật Bản - Nihon Mingei Kyokai để ủng hộ việc sử dụng và sản xuất hàng thủ công nội địa. Năm 1936, họ thành lập Bảo tàng Thủ công Dân gian Nhật Bản tại Tokyo nhằm lan tỏa và gìn giữ tinh thần của nghệ thuật truyền thống này, đồng thời xuất bản tạp chí Mingei không lâu sau đó.

Triết lý nghệ thuật của phong trào Mingei

Triết lý của Mingei lấy tính thủ công làm cốt lõi, nghĩa là những món đồ phải được làm bằng tay với số lượng lớn và phải có giá thành rẻ. Không giống như những món đồ xa xỉ cầu kỳ, chính sự giản dị và phổ thông mới làm nên sức hấp dẫn của đồ thủ công dân gian. Những món đồ quá đắt đỏ hay phức tạp sẽ không còn là thứ dành cho đại chúng, đi ngược lại tinh thần của phong trào Mingei. 

Yanagi cũng cho rằng vẻ đẹp của các đồ vật này không chỉ nằm ở vẻ ngoài mà còn ở tính thực tiễn của nó. Trải qua quá trình sử dụng, bản thân món đồ cũng tự thân phát triển những giá trị thẩm mỹ cho riêng mình. Vì vậy, thiết kế của đồ thủ công Mingei thường đơn giản, có tính ứng dụng cao và được phát triển theo thời gian để phù hợp với nhu cầu thực tế của người dùng.