Các đô vật ngoại quốc đã thống trị thế giới sumo như thế nào?

Sumo – môn thể thao lâu đời nhất xứ Phù Tang – đã trở thành một hiện tượng văn hóa được yêu thích trên toàn thế giới. Góp phần không nhỏ cho sự chuyển mình này là các đô vật nước ngoài, những người đã đến Nhật Bản để chinh phục giấc mơ "yokozuna", thử thách bản thân trong một môn võ nhiều khuôn phép và những nguyên tắc thuần Nhật. 

Dù ra đời từ thế kỷ thứ 7, đến cuối những năm 1600 của thời Edo, những đô vật sumo chuyên nghiệp và các cuộc đấu sumo theo hình thức gần với ngày nay mới chính thức xuất hiện. Những lực sĩ (rikishi) mạnh mẽ nhất bắt đầu trở nên nổi tiếng, và sự phổ biến của môn võ này nhanh chóng lan rộng trong quần chúng. 

Hiện nay, sumo được điều hành và tổ chức bởi Hiệp hội Sumo Nhật Bản, một tổ chức được Bộ Giáo dục, Văn hóa, Thể thao, Khoa học và Công nghệ công nhận.

Trong lịch sử dài lâu của sumo, các đô vật nước ngoài hầu như không tồn tại cho đến nửa cuối thế kỷ 20. Giới sumo Nhật Bản theo truyền thống vốn khép kín, tuân thủ nghiêm ngặt các phong tục, nghi lễ; người nước ngoài từng khá khó khăn để thâm nhập vào lĩnh vực được kiểm soát chặt chẽ này.

Tuy nhiên tình hình đã thay đổi nhanh chóng chỉ trong khoảng hơn ba thập kỷ vừa qua. Môn thể thao truyền thống của Nhật Bản đã được quốc tế hóa với sự tham gia của nhiều rikishi đến từ nước ngoài. Họ thậm chí còn thống trị môn võ này khi liên tục nắm giữ danh hiệu yokozuna cao quý nhất. Kể từ năm 1993 đến nay, trong số 12 đô vật được phong cấp yokozuna, Nhật Bản chỉ có 4, còn lại là các đô vật đến từ Mông Cổ và Hawaii.

Xem thêm: Sumo - từ những "chiến binh" trên sàn đấu đến biểu tượng văn hóa không thể thay thế của Nhật Bản

Sumo ngoại quốc đầu tiên đến từ Hawaii

Đô vật người nước ngoài đầu tiên đến Nhật Bản là Takamiyama, tên thật là Jesse James Wailani Kuhaulua, sinh ngày 16/06/1944 tại Maui, Hawaii. Sở hữu chiều cao vượt trội 192cm và cân nặng 204kg, vóc dáng vạm vỡ khiến ông trở thành một đối thủ đáng gờm trên võ đài. Từng có một sumo người Mỹ gốc Nhật thế hệ thứ hai tên là Hiraga ra mắt vào năm 1927, nhưng Takamiyama là đô vật đầu tiên không phải người Nhật xét theo sắc tộc.

Sự nghiệp của Takamiyama bắt đầu vào năm 1964 khi ông gia nhập lò sumo Takasago. Năm 1968, ông trở thành rikishi nước ngoài đầu tiên đạt đến hạng makuuchi/makunouchi. Đây là hạng cao nhất trong hệ thống phân cấp gồm sáu hạng của sumo, chỉ gồm tối đa 42 đô vật tài ba nhất. Hạng makuuchi tiếp tục được chia làm 5 danh hiệu theo thứ tự từ cao đến thấp là: yokozuna, ozeki, sekiwake, komusubi và maegashira.

Trong suốt 20 năm sự nghiệp, Takamiyama đã thắng tổng cộng 812 trận và đạt danh hiệu sekiwake, danh hiệu cao quý thứ ba của sumo. Thành công của ông đã mở ra cánh cửa cho các đô vật nước ngoài, đặc biệt là những người đến từ quê hương Hawaii.

Với tư cách oyakata – trưởng trại, sư phụ tại “lò sumo” (thuật ngữ sumo gọi là "heya") do ông điều hành, Takamiyama đã chiêu mộ và đào tạo rất nhiều đô vật nước ngoài. Trong số đó có Akebono, đô vật nước ngoài đầu tiên được phong danh hiệu yokozuna danh giá nhất.

Takamiyama nổi tiếng với câu “Mồ hôi chảy ra từ mắt tôi”, được thốt ra khi ông bật khóc vì đau đớn trong khi tập động tác xoạc chân matawari. Câu này về sau còn xuất hiện trong các bộ phim truyền hình và đến nay vẫn thường được nhắc lại.

Thập niên 90 và sự “xâm chiếm” của các đô vật Hawaii

Không lâu trước khi Takamiyama giải nghệ, một đô vật đã được ông chiêu mộ đến Nhật Bản là Konishiki. Tên khai sinh là Salevaa Atisanoe, ông sinh ra tại Honolulu, Hawaii vào ngày 31/12/1963 và bước chân vào thế giới sumo vào năm 1982. Konishiki là đấu sĩ nặng nhất lịch sử vào thời điểm đó với cân nặng lên tới 287kg, có biệt danh là "Con tàu đen của Hawaii" (ハワイの黒船 – Hawai no kurofune).

Konishiki đã vượt qua thầy mình và đạt được danh hiệu ozeki, tức chỉ sau yokozuna một bậc. Sau khi giải nghệ, ông chuyển hướng sang lĩnh vực giải trí và trở thành một nhân vật nổi tiếng trên truyền hình.

Trong suốt thập niên 90, ngày càng nhiều đô vật người Hawaii sang Nhật thi đấu, trong đó Akebono và Musashimaru là hai đô vật đã được phong danh hiệu yokozuna lần lượt vào năm 1993 và 1999.

Akebono tên khai sinh là Chad Rowan, chào đời tại Waimanalo, Hawaii vào ngày 8/5/1969. Ông đã đi vào lịch sử khi trở thành đô vật nước ngoài đầu tiên đạt đến cấp bậc yokozuna, chứng minh rằng các rikishi ngoại quốc cũng có thể đạt đến trình độ cao nhất của môn võ Nhật Bản.

Ngoài Hawaii, nhiều quốc gia khác cũng bắt đầu có đô vật sang Nhật trong giai đoạn này. Năm 1988, có hai đô vật đến từ Argentina, và năm 1991 có năm đô vật đến từ Brazil gia nhập làng sumo Nhật Bản, tạo nên làn sóng đô vật Nam Mỹ. Đô vật châu Âu đầu tiên cũng xuất hiện, là một người Anh, thi đấu với tên Hide-no-kuni (英ノ国), nghĩa là “Nước Anh”.