Otsukaresama: Hơn cả một câu chào trong tiếng Nhật

"Otsukaresama" là một cụm từ đặc biệt bởi nó được người Nhật sử dụng ở khắp mọi nơi, từ công sở với đồng nghiệp, cấp trên lẫn trong cuộc sống thường ngày với bạn bè và gia đình.

Nguồn gốc của cụm từ Otsukaresama 

Động từ nguyên mẫu “疲れる – Tsukareru” hay danh từ "疲れ – Tsukare" của cụm từ “お疲れ様 – Otsukaresama” đều có nghĩa là “mệt mỏi”. Do vậy, “お疲れ様です – Otsukaresama desu” (thì hiện tại) hay “お疲れ様でした – Otsukaresama deshita” (thì quá khứ) đều có nghĩa đen là “mệt, vất vả”. Tuy nhiên, đây lại không phải cách dùng của chúng.

Trên thực tế, cụm từ này được sử dụng trong đa dạng các ngữ cảnh thay cho lời chào, lời tạm biệt, sau khi công việc được hoàn thành hay để bày tỏ sự trân trọng.

Để hiểu vì sao lại có điều này, chúng ta cần biết nền tảng tư duy của văn hoá Nhật Bản xuất phát từ triết lý Phật giáo cho rằng phải luôn giữ thái độ trân trọng, bởi mọi thứ xảy ra đều có lý do và không nên coi thường bất kỳ điều gì. 

Lối suy nghĩ này bao trùm cả nền văn hoá Nhật, dễ thấy ở những cụm từ quen thuộc như “いただきます – Itadakimasu” và “ごちそうさま – Gochisousama” được nói trước và sau bữa ăn. 

Xem thêm: Vì sao người Nhật nói Itadakimasu và Gochisousama trước và sau bữa ăn?

Ngoài ra, tư tưởng này còn thể hiện qua cách người Nhật nói cảm ơn – “Arigatou”. Hán tự của từ “Arigatou” là “有り難う” được ghép từ “有り – Ari” (có) và chữ “難う – Gatou” gốc ban đầu là "難し – Katashi", nghĩa là “khó”. Như vậy, nghĩa của “Arigatou” là “Rất khó để có điều này, nên tôi rất biết ơn”. 

Tương tự như vậy, "Otsukaresama" có thể hiểu là “Bạn mệt vì bạn đã làm việc chăm chỉ, vì vậy, tôi xin cảm ơn bạn”. 

Cách sử dụng Otsukaresama trong môi trường công sở Nhật Bản 

Với ý nghĩa trên, Otsukaresama được sử dụng thường xuyên trong đời sống thường ngày của người Nhật, đặc biệt là tại nơi làm việc.

Hơn cả một lời chào

Trong môi trường công sở Nhật Bản, các đồng nghiệp nói với nhau “Otsukaresama desu” khi đến chỗ làm vào buổi sáng, gặp nhau ở hành lang, chào nhau qua điện thoại và trước khi gác máy.

Do vậy, lời chào dường như đã được gắn thêm một ý nghĩa lớn hơn bởi vì khi nói “Otsukaresama desu” với người khác có nghĩa là mọi người đang công nhận sự nỗ lực của nhau. 

Trong lúc làm việc 

Ngoài sử dụng như lời chào hỏi tiếng nhật, “Otsukaresama desu” còn được dùng cho bất kỳ lý do nào trong suốt một ngày dài làm việc, chẳng hạn như khi bắt đầu hay kết thúc công việc của một cá nhân hay một nhóm. 

Khi đồng nghiệp nói họ đã giải quyết được một nhiệm vụ khó khăn nào đó thì lúc này, nếu bạn nói câu “Otsukaresama desu” với họ, điều này có nghĩa là “thời gian và nỗ lực mà họ đã bỏ ra được bạn ghi nhận, đánh giá cao”. 

Xem thêm: Nhìn lại lịch sử 100 năm nghề văn phòng ở Nhật Bản

Lời tạm biệt cuối ngày 

“Otsukaresama” được sử dụng vào cuối ngày làm việc giữa các đồng nghiệp để thể hiện sự hỗ trợ lẫn nhau, mặc dù việc rời khỏi công ty đúng giờ hoặc sớm hơn đồng nghiệp là không có gì sai theo các nền văn hoá khác. 

Tuy nhiên, tại Nhật Bản, hầu hết mọi người thường có xu hướng ở lại nơi làm việc lâu hơn giờ quy định để thể hiện sự nhiệt tình với công việc. Nhất là tại những môi trường khá nguyên tắc, nhân viên rời khỏi nơi làm việc trước cấp trên hoặc sếp thường bị xem là thô lỗ. 

Do vậy, lúc này, cụm từ “Otsukaresama desu” dù mang tính thiện chí nhưng không được đánh giá cao, nhất là với những ai còn đang ở lại làm việc. Thay vào đó, nhân viên khi rời nơi làm việc sớm hơn mọi người sẽ nói “お先に失礼します – Osaki ni shitsurei shimasu” với nghĩa là “Xin phép mọi người tôi về trước” và người nghe sẽ đáp lại “Otsukaresama deshita" (Bạn đã vất vả rồi, cảm ơn bạn). 

Ngoài ra, “Otsukaresama deshita” còn được sử dụng như từ "かんぱーい – Kanpai" nói khi cụng ly, đặc biệt là trong tiệc nhậu giữa các đồng nghiệp sau giờ làm việc. 

Gokurousama

Một phiên bản thay thế của từ “Otsukaresama” với cùng ý nghĩa là “ご苦労さん – Gokurousan” hoặc “ご苦労様 – Gokurousama”. Từ này cũng có dạng ở thì hiện tại "ご苦労様です – Gokurousama desu" hoặc thì quá khứ  “ご苦労様でした – Gokurousama deshita”.

Tuy nhiên, “Gokurousama” chủ yếu được dùng bởi cấp trên khi nói với cấp dưới. Lúc này, cấp dưới sẽ trả lời lại bằng “Otsukaresama desu" hoặc "Otsukaresama deshita”.

kilala.vn