Shokuiku: Triết lý giáo dục nuôi dưỡng thói quen ăn uống lành mạnh của người Nhật
Nhật Bản là một trong những quốc gia khỏe mạnh và sống thọ nhất thế giới. Bên cạnh thói quen vận động hằng ngày, thói quen ăn uống lành mạnh chính là bí quyết trường thọ. Và thói quen ấy đã được nuôi dưỡng trong tâm thức người Nhật từ khi còn bé, qua việc giáo dục về ăn uống, thực phẩm và dinh dưỡng, được gọi là Shokuiku.
Shokuiku là gì?
Shokuiku (食育 - Thực Dục) được định nghĩa là phương pháp “giáo dục về ăn uống và dinh dưỡng” - một trong những nền tảng quan trọng của cuộc sống, được khởi xướng bởi bác sĩ Ishizuka Sagen vào năm 1896.
Phương pháp Shokuiku hướng đến việc xây dựng một thói quen ăn uống lành mạnh có ý thức, thông qua việc tự tay chuẩn bị bữa ăn, hiểu rõ nguồn gốc của thực phẩm và tác động của chúng đối với cơ thể và môi trường. Đồng thời, Shokuiku còn nhấn mạnh tầm quan trọng của những bữa ăn chung, nhằm góp phần nuôi dưỡng sự gắn kết gia đình và tinh thần cộng đồng.
Luật hóa triết lý Shokuiku
Sau Thế chiến 2, Nhật Bản bước vào giai đoạn phục hồi và tăng trưởng kinh tế nhanh chóng. Chỉ hơn hai thập niên sau chiến tranh, nguồn cung thực phẩm tại các đô thị đã trở nên dồi dào, trái ngược với tình trạng thiếu hụt trước đó. Từ đó, xã hội Nhật Bản bắt đầu đối mặt với những hệ lụy mới: giới trẻ ngày càng ưa chuộng thức ăn nhanh nhiều chất béo và đường của phương Tây, kéo theo đó là xu hướng giảm cân cực đoan, hình thành thói quen ăn uống thiếu lành mạnh và cân bằng.
Trước thực trạng này, Nhật Bản nhận ra rằng để xây dựng một chế độ dinh dưỡng tốt cho sức khỏe cộng đồng không chỉ nằm ở việc cung cấp đủ thức ăn cho người dân, mà còn cần phải giáo dục toàn diện về thực phẩm và thói quen ăn uống lành mạnh. Vì vậy mà Luật cơ bản về Shokuiku - đạo luật bắt buộc đưa vào giảng dạy kiến thức về dinh dưỡng và thực phẩm tại các trường học - đã chính thức được ban hành vào năm 2005.
Quan trọng hơn, luật này còn nhấn mạnh vai trò của gia đình, nhà trường và cộng đồng trong việc xây dựng một thói quen ăn uống lành mạnh và một chế độ dinh dưỡng cân bằng. Dưới tác động của luật Shokuiku, năm 2008, Luật Bữa trưa Học đường tại Nhật Bản được sửa đổi toàn diện nhằm giáo dục về dinh dưỡng, thói quen và văn hóa ăn uống thông qua các bữa trưa tại trường.
Ảnh hưởng của Shokuiku trong chương trình “bữa trưa học đường”
Lấy triết lý giáo dục dinh dưỡng Shokuiku làm nền tảng, hầu hết các trường học tại Nhật đều có giáo viên dinh dưỡng, chịu trách nhiệm xây dựng thực đơn bữa trưa và chia sẻ kiến thức ăn uống lành mạnh với phụ huynh và học sinh.
Thực đơn bữa trưa học đường được thiết kế đa dạng, đảm bảo cân bằng và đủ chất, dựa trên nguyên liệu theo mùa và đặc sản địa phương. Bên cạnh đó, nhiều trường còn định kỳ đưa vào thực đơn những món ăn của nước ngoài, giúp học sinh làm quen với ẩm thực và văn hóa các quốc gia khác trên thế giới.
Theo chia sẻ của Chủ tịch Hiệp hội Dinh dưỡng Nhật Bản, ngày nay bữa trưa học đường đã trở thành một phần không thể tách rời của chương trình giáo dục Shokuiku. Trẻ em không chỉ được ăn no, ăn đủ chất mà còn sớm xây dựng thói quen ăn uống cân bằng dinh dưỡng một cách bền vững, cũng như cách ứng xử trên bàn ăn, chia sẻ thức ăn và dọn dẹp sau khi ăn.
Cách thực hành Shokuiku trong bữa ăn hằng ngày
Chọn thực phẩm lành mạnh, dinh dưỡng và đa dạng
Nền tảng của Shokuiku là chọn các loại rau củ quả theo mùa, ngũ cốc nguyên hạt, cá tươi, các loại đậu, hạt và quả hạch. Phương pháp này khuyến khích hạn chế các loại thực phẩm chế biến sẵn, vốn ít dinh dưỡng và nhiều phụ gia.
Với các gia đình, bạn có thể dẫn theo con cái mỗi khi đi chợ hoặc đi siêu thị để trẻ học được cách chọn các loại thực phẩm lành mạnh, tươi ngon, đồng thời dạy trẻ biết được những bữa ăn của mình được làm ra như thế nào và biết trân trọng thực phẩm.
Lắng nghe cơ thể
Ngày nay, có rất nhiều người bị “ám ảnh” bởi việc ăn uống, hoặc là ăn rất nhiều, hoặc là ăn uống kiêng khem đến mức “cân đo đong đếm” lượng calo từng chút một. Shokuiku khuyến khích rèn luyện thói quen ăn uống trong sự tỉnh thức, thể hiện ở việc lắng nghe nhu cầu và tín hiệu của cơ thể.
Nhiều người thường có thói quen vừa ăn vừa xem điện thoại hoặc xem TV khi ăn. Lúc này, não bộ sẽ không thể tập trung để nhận biết cảm giác no, dẫn đến việc tiêu thụ lượng thức ăn nhiều hơn bình thường. Vì vậy, chúng ta cần tập trung thưởng thức bữa ăn, ăn chậm nhai kỹ và dừng lại khi vừa đủ no. Ngoài ra, chúng ta cũng không nên ăn khi không thấy đói, cũng không ăn để lấp đầy khoảng trống cảm xúc khi cảm thấy căng thẳng, buồn bực, chán nản.
Giá trị của những bữa ăn chung
Shokuiku khuyến khích biến bữa ăn thành khoảnh khắc gắn kết gia đình và xã hội, thay vì ăn vội vàng một mình. Các gia đình có thể cùng chuẩn bị thức ăn và trò chuyện vui vẻ trong lúc dùng bữa.
Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng ăn cùng gia đình hoặc bạn bè giúp giảm căng thẳng, cải thiện tâm trạng và phòng ngừa các bệnh thoái hóa, từ đó góp phần kéo dài tuổi thọ. Hơn nữa, khi ăn cùng người khác, con người cũng có xu hướng lựa chọn thực phẩm lành mạnh hơn, ăn chậm nhai kỹ hơn, thay vì dễ sa đà vào đồ ăn nhanh khi chỉ có một mình.
Các gia đình cũng cần dạy trẻ không xem TV hay điện thoại trong bữa ăn và tập trung thưởng thức một cách chậm rãi, vừa tốt cho hệ tiêu hóa, vừa thể hiện sự trân trọng thực phẩm và lòng biết ơn với người làm ra bữa ăn này.
Xem thêm: Vì sao người Nhật nói lời cảm ơn trước và sau bữa ăn?
kilala.vn
Đăng nhập tài khoản để bình luận