Izumo no Okuni – Người phụ nữ khai sinh ra nghệ thuật Kabuki

Một phụ nữ đến từ vùng nông thôn Nhật Bản đã sáng lập ra môn nghệ thuật truyền thống mang tính biểu tượng này, tuy vậy về sau, Kabuki lại chỉ là nơi “tỏa sáng” của nam giới.

Một vu nữ sáng lập nên Kabuki

Gần nhà hát Minamiza của Kyoto - một địa điểm phổ biến để xem Kabuki ngày nay, có bức tượng một người phụ nữ cầm quạt và thanh kiếm. Bên cạnh có một tấm bảng giải thích rằng đây là Izumo no Okuni, người đã tạo nên Kabuki vào năm 1603, khi bà biểu diễn các điệu múa dọc theo sông Kamo.

Cuộc đời bà có rất ít thông tin. Ghi chép đề cập rằng Izumo no Okuni lớn lên ở vùng lân cận đền thờ Okuni, nơi cha bà - Nakamura Sanemon, làm thợ rèn. Khi lớn lên, Okuni trở thành Miko (thiếu nữ đền thờ) ở đền Izumo Taisha, quận Shimane, nổi tiếng với khả năng khiêu vũ và vẻ đẹp của mình.

Để kêu gọi đóng góp cho việc cải tạo định kỳ tòa nhà chính của ngôi đền, Okuni đã đến Kyoto cùng với các Miko khác để biểu diễn bên sông Kamo, tạo ra một phong cách múa khiến khán giả thuộc mọi tầng lớp xã hội say mê. Cuối cùng, điệu nhảy này đã trở thành nghệ thuật biểu diễn Kabuki.

Về sau khi phát triển, đoàn múa của Okuni là tập hợp của những người phụ nữ bị ruồng bỏ, đặc biệt là gái mại dâm. Okuni hướng dẫn họ, dạy họ các kỹ năng diễn xuất, khiêu vũ và ca hát để thành lập đoàn kịch của mình. Đoàn kịch của Okuni chỉ dành riêng cho nữ. Vì vậy, bà yêu cầu các nữ diễn viên của mình đóng cả vai nam và nữ.

Kabuki của Okuni nổi tiếng đến mức bà đã biểu diễn tại các đền thờ nổi tiếng ở Kyoto và cho triều đình. Chẳng mấy chốc, các nhóm khác bắt đầu bắt chước điệu Kabuki của Okuni, và điều này đã giúp lan rộng loại hình nghệ thuật này hơn nữa. Tuy nhiên, vào năm 1629, Mạc phủ Tokugawa chính thức cấm phụ nữ biểu diễn Kabuki.

Điều này là do Kabuki được nhiều nhà thổ biểu diễn để thu hút khách hàng. Hơn nữa, sự kết hợp giữa tầng lớp Samurai và thương nhân với tầng lớp thấp hơn trong khán giả đã khiến Mạc phủ phẫn nộ. Những cuộc ẩu đả của những người đàn ông để tranh giành các diễn viên Kabuki cũng tạo ra nhiều khung cảnh hỗn loạn.

Do đó, lệnh cấm chính thức là để chống lại “sự băng hoại về đạo đức”. Sắc lệnh này đã thiết lập tiêu chuẩn hiện tại về việc đổi tất cả các diễn viên nữ thành diễn viên nam, thực hiện mọi vai diễn. Tuy nhiên, kể từ khi lệnh cấm được dỡ bỏ vài thế kỷ sau đó, phụ nữ ngày nay đôi khi tham gia biểu diễn Kabuki.

Trước khi lệnh cấm được ban hành, Okuni đã nghỉ hưu vào năm 1610 và không ai còn thấy sự xuất hiện của bà nữa. 

Xem thêm: Takarazuka Revue - Nơi phụ nữ "làm chủ" sân khấu

Di sản của Okuni

Vì cuộc đời của bà không được lịch sử ghi lại nhiều nên rất khó tìm thấy những tài liệu đề cập đến Okuni. Tuy vậy, di sản của Okuni được lan tỏa thông qua các di tích như ở Kyoto và Izumo, văn học và văn hóa đại chúng. 

Vào cuối những năm 60, tác giả Sawako Ariyoshi đã xuất bản một câu chuyện hư cấu về cuộc đời của Okuni, dựa trên tưởng tượng về hành trình của bà từ Izumo đến Kyoto. Tác phẩm của Ariyoshi đã được dịch sang tiếng Anh vào những năm 90 dưới dạng tiểu thuyết có tựa đề Kabuki Dancer.