Tổng quan tàu cao tốc shinkansen - Phân loại, hạng ghế và cách mua vé tàu shinkansen

Tàu cao tốc shinkansen được ví như niềm tự hào của xứ Phù Tang. Ra đời cách đây sáu thập kỷ, shinkansen đã trở thành phương tiện giao thông quen thuộc, tân tiến được người dân lựa chọn hằng ngày, giúp rút ngắn đáng kể thời gian di chuyển giữa các địa điểm tại Nhật. Vậy tàu shinkansen có điểm gì khác biệt, hay làm thế nào để mua vé shinkansen khi đi du lịch Nhật Bản? Cùng Kilala tìm hiểu nhé!

Shinkansen là gì?

Shinkansen (新幹線 – Tân Cán Tuyến) – còn gọi là tàu cao tốc, tàu viên đạn – là phương tiện giao thông công cộng được vận hành bởi Đường sắt Nhật Bản (JR). Tàu shinkansen được đánh giá cao về tốc độ khi di chuyển với vận tốc lên đến 320km/h, tính chính xác đến từng giây, sự thoải mái, an toàn và hiệu quả. 

Để phân biệt shinkansen với các chuyến tàu khác do Đường sắt Nhật Bản (JR) vận hành, thuật ngữ zairaisen (在来線/tàu thông thường) đã được tạo ra vào năm 1964, khi chiếc shinkansen đầu tiên bắt đầu hoạt động. Theo dữ liệu thống kê, hiện nay có đến 1 triệu hành khách di chuyển bằng shinkansen mỗi ngày.

Mạng lưới tàu cao tốc Shinkansen tại Nhật Bản

Mạng lưới đường sắt Shinkansen bao gồm một số tuyến bao phủ hầu hết Nhật Bản và kết nối tất cả các thành phố trọng yếu. Nhờ hệ thống đường sắt tuyệt vời này, hành khách có thể đi du lịch khắp Nhật Bản một cách nhanh chóng và thoải mái.

Các công ty thuộc Tập đoàn JR vận hành tổng cộng 9 tuyến: 7 tuyến shinkansen và 2 tuyến shinkansen mini. 9 tuyến này sẽ đưa hành khách đi theo các hướng khác nhau trên khắp Nhật Bản.

Từ Tokyo về phía nam là tuyến Tokaido Shinkansen, nối thủ đô với Osaka. Tuyến Sanyo Shinkansen kết nối Osaka với Fukuoka và từ đó, tuyến Kyushu Shinkansen chạy qua đảo Kyushu từ bắc xuống nam.

Sáu tuyến còn lại sẽ đưa bạn về phía bắc hoặc vào đất liền từ Tokyo. Đó là các tuyến Akita, Hokkaido, Hokuriku, Joetsu, Tohoku và Yamagata Shinkansen. Tuyến Hokkaido sẽ đưa bạn đi xa nhất về phía bắc, đến tận đảo Hokkaido.

Tất cả các tuyến shinkansen (trừ Akita và Yamagata Shinkansen – hai tuyến shinkansen mini) đều chạy trên đường ray được xây dựng và sử dụng riêng cho tàu shinkansen. Hầu hết các tuyến đều có nhiều loại tàu khác nhau, từ loại nhanh nhất chỉ dừng ở các ga chính đến loại chậm nhất dừng ở mọi ga.

Các tuyến shinkansen hiện có:

Sự ra đời của Shinkansen

Ý tưởng tạo ra tuyến đường sắt siêu tốc nối Tokyo và Osaka bắt đầu vào năm 1957. Trong thời kỳ này ở Nhật Bản, ngày càng có nhiều lo ngại về việc đường cao tốc (đường bộ) và đường hàng không có thể thay thế tàu hỏa trở thành phương thức vận tải chính.

Thời điểm đó, những chuyến tàu nhanh nhất ở Nhật Bản là đầu máy hơi nước, đạt tốc độ tối đa 95 km/h và hành trình từ Tokyo đến Osaka mất tới 7,5 tiếng.

Chính vì thế, viện nghiên cứu của Đường sắt Quốc gia Nhật Bản đã đề xuất kế hoạch tạo ra các đoàn tàu hiệu suất cao được trang bị công nghệ tiên tiến nhằm giảm đáng kể thời gian đi lại. Đề xuất này cuối cùng đã phát triển thành một dự án quốc gia, được chính phủ hỗ trợ.

Sau đó, chỉ trong 5 năm từ 1959 đến 1964, tàu shinkansen, đặc biệt là tuyến Tokaido Shinkansen nối Tokyo và Shin-Osaka (một nhà ga được xây dựng dành riêng cho shinkansen), đã được xây dựng và mở cửa cho công chúng, giảm thời gian đi lại giữa hai thành phố xuống còn 4 giờ.

Trong những năm qua, tốc độ của Shinkansen không ngừng được cải thiện cùng với sự ra đời của các công nghệ tiên tiến.

Tính đến năm 2023, tàu Nozomi - một trong những loại tàu shinkansen phổ biến nhất - đạt tốc độ tối đa 285 km/h. Khi tuyến Chuo Shinkansen đi vào hoạt động (dự kiến khai trương vào năm 2034), nó thậm chí có thể vượt quá tốc độ 500 km/h.

Các công nghệ giúp tăng tốc độ của shinkansen

Dưới đây là một số lý do khiến shinkansen có thể đạt được tốc độ cao như vậy.

Cấu tạo hợp lý : Để di chuyển ở tốc độ cực cao, việc giảm thiểu lực cản không khí là rất quan trọng. Đó là lý do vì sao đầu tàu shinkansen có hình dáng thuôn gọn, lấy cảm hứng từ thiết kế máy bay. Điều này làm giảm lực cản của gió, giúp di chuyển nhanh chóng và hiệu quả.

Đường ray cong nhẹ nhàng: Đường ray của shinkansen được thiết kế đặc biệt với những đường cong dài và mượt mà, cho phép tàu duy trì tốc độ cao ngay cả khi chuyển hướng. Ngoài ra, đường ray shinkansen được nâng lên hoặc đặt dưới lòng đất để loại bỏ các đường ngang, đảm bảo hành trình suôn sẻ.

Điều khiển tàu tự động (ATC): Shinkansen được trang bị hệ thống điều khiển tàu tự động, được gọi là ATC. Hệ thống này tự động điều chỉnh tốc độ của tàu, đảm bảo vận hành an toàn. Chẳng hạn, khi đến gần những khúc cua gấp hoặc khu vực hạn chế tốc độ, ATC sẽ quản lý tốc độ để đảm bảo tàu di chuyển an toàn.

Các loại tàu Shinkansen

Trên mỗi tuyến Shinkansen đều có tàu nhanh, tàu bán nhanh và tàu địa phương.

• Tàu nhanh chỉ dừng ở ga chính
• Tàu bán nhanh có thêm vài điểm dừng
• Tàu địa phương dừng ở mọi ga

Ví dụ: trên tuyến Tokaido Shinkansen (nối Tokyo đến Osaka), tàu nhanh có 6 điểm dừng, tàu bán nhanh có từ 7 đến 12 điểm dừng và tàu địa phương dừng ở tất cả 17 điểm.

Chỗ ngồi và các hạng ghế trên tàu cao tốc Nhật Bản

Ghế đặt trước và ghế tự do

Hầu hết các chuyến tàu siêu tốc Nhật Bản đều cung cấp cả ghế đặt trước (指定席, shiteiseki) và ghế không đặt trước (自由席, jiyuseki) trên các toa riêng biệt.

Cần phải đặt chỗ trước với loại đầu tiên. Một khoản phí vài trăm yên được áp dụng cho việc đặt và lựa chọn chỗ ngồi trước. Lưu ý vé này chỉ có hiệu lực trên đúng chuyến bạn đã chọn ban đầu.

Trên nhiều chuyến, chỗ đặt trước có thể không được đặt hết. Vào những ngày đặc biệt đông đúc như đợt cao điểm trong Tuần lễ Vàng, Obon và kỳ nghỉ năm mới..., tàu có thể hết loại ghế đặt trước trong khoảng vài ngày trước đó, nhưng trong hầu hết các ngày khác thì ghế chỉ hết trước vài giờ (nếu có).

Còn với ghế không đặt trước, bạn có thể sử dụng vé này để di chuyển trên bất kỳ chuyến nào và ngồi vào chỗ trống trên tàu, nhưng nhược điểm là có thể sẽ phải đứng nếu không còn chỗ ngồi.

Để yên tâm, bạn nên đặt chỗ trước, đặc biệt khi đi theo nhóm và thích ngồi cùng nhau hoặc mang theo hành lý cồng kềnh. Trên một số chuyến tàu dọc theo Tohoku Shinkansen, Hokkaido Shinkansen và Hokuriku Shinkansen, việc đặt chỗ là bắt buộc.

Hạng ghế ngồi

Chỗ ngồi trên tàu shinkansen được chia thành hai đến ba loại, với một số loại đặc biệt được cung cấp tùy theo tuyến hoặc loại tàu.

Toa thường 

Giống như tên gọi, toa thường xuất hiện trên tất cả các chuyến tàu shinkansen. Mặc dù kích thước ghế và không gian để chân ở các đoàn tàu có thể khác nhau, nhưng nhìn chung rất thoải mái. Thông thường ghế được sắp xếp theo hàng 3+2.

 Toa xanh – Green car

Tương tự với hạng thương gia trên máy bay, toa xanh có chỗ ngồi rộng và thoải mái hơn so với ghế thông thường và có nhiều không gian để chân hơn. Các ghế được sắp xếp thành hàng 2+2. Toa xanh có xu hướng ít đông đúc hơn và có một số tàu không có toa này.

Thông thường, bạn sẽ phải trả thêm 5.000 yên trở lên để đi toa xanh. 

Toa hạng nhất - Gran class

Là phiên bản hạng nhất của tàu Shinkansen và không phải đoàn tàu nào cũng có (chỉ có trên Tohoku Shinkansen, Hokuriku Shinkansen, Joetsu Shinkansen và Hokkaido Shinkansen). Gran class có ghế bọc da, khu vực ghế ngồi rộng rãi (hàng 2+1) và được tiếp viên quan tâm thường xuyên hơn. 

Một chuyến đi ở hạng gran yêu cầu phụ phí từ 20.000 yên trở lên.

Tiện ích và quy định trên tàu shinkansen

WiFi

Hiện nay đã có WiFi miễn phí trên hầu hết các chuyến tàu shinkansen.

Xe đạp

Hành khách được phép mang theo xe đạp lên tàu mà không phải trả thêm phí. Tuy nhiên, bánh trước của nó cần phải được tháo ra (trừ khi đó là xe đạp có thể gập lại) và cất trong túi đựng xe đạp.

Vật nuôi

Những vật nuôi nhỏ như mèo, chó và chim được phép lên tàu miễn là nặng dưới 10kg, chiều dài ngắn hơn 90cm và được cho vào lồng an toàn.

Hành lý

Du khách được phép mang hành lý lên shinkansen mà không phải trả thêm phí. Tuy nhiên, chỉ được mang nhiều nhất hai kiện hành lý. Tất cả các vật dụng trong hành lý phải nằm trong phạm vi kích thước và trọng lượng cho phép:

• Trọng lượng tối đa 30kg
• Kích thước tối đa 250cm

Du khách mang hành lý quá khổ (kích thước chiều dài, chiều cao và chiều sâu trên 160cm và tối đa 250 cm) sẽ phải đặt chỗ ở hàng ghế cuối cùng trên tàu, phía trước khu vực hành lý quá khổ.

Các tuyến Tokaido (Tokyo đến Osaka), Sanyo (Osaka đến Fukuoka) và Kyushu (Fukuoka đến Kagoshima) không còn có khoang hành lý riêng biệt, nghĩa là khu vực hành lý quá khổ là không gian duy nhất cho các hành lý lớn.

Sẽ không được mang hành lý quá khổ vào toa không đặt trước trên các tuyến quy định. Hành khách chưa đặt chỗ trước sẽ phải di chuyển hành lý đến khu vực được chỉ định và trả khoản phụ phí 1.000 yên.

Một số vật dụng có thể được mang lên shinkansen bất kể kích thước và không cần đặt trước (trừ khi bạn định để chúng trong khu vực hành lý quá khổ): xe đẩy em bé, nhạc cụ, thiết bị thể thao.