Mặt trái của chính sách thuế quê hương Furusato Nozei

Ưu điểm của thuế quê hương, cho phép cư dân được đóng thuế ở bất kỳ đâu, lại vô tình đẩy nhiều chính quyền địa phương vào thế khó. 

Thuế quê hương hay “Furusato Nozei - ふるさと納税” là một cơ chế mà người nộp thuế có thể đóng thuế thu nhập hoặc thuế cư trú của họ cho một khu vực địa phương mà mình thích, chứ không buộc phải là khu vực đang sinh sống. Đổi lại, người nộp thuế sẽ nhận được quà cảm ơn từ địa phương đó, đồng thời còn có thể được giảm thuế. Những món quà có thể trải dài từ đặc sản địa phương đến hàng thủ công mỹ nghệ.

Theo một nghiên cứu của Asahi Shimbun dựa trên số liệu của Bộ Nội vụ và Truyền thông về chương trình thuế quê hương năm 2021, dù vốn được thiết kế để giúp đỡ các vùng nông thôn gặp khó khăn nhưng  thuế quê hương lại khiến 27% chính quyền địa phương thất thu trong năm tài chính 2021.

Quà cảm ơn - gánh nặng với nhiều chính quyền

Vấn đề lớn nhất trong hệ thống Furusato Nozei chính là quà cảm ơn. Qua những tính toán về thu nhập và lưu thông thuế, có 471 chính quyền (chiếm 27%) trong số 1.741 thành phố, quận, thị trấn và làng xã trên toàn quốc rơi vào cảnh thâm hụt ngân sách, 15% thị trấn và làng xã gặp khó khăn vì chương trình Furusato Nozei.

Lý do chính cho thực trạng trên là các khoản đóng thuế quê hương chỉ tập trung cho một số ít chính quyền địa phương có khả năng đưa ra các món quà tặng được nhiều người thèm muốn. 
Các chính quyền khác đã không nhận đủ số tiền thuế đóng góp để làm cho hệ thống Furusato Nozei của địa phương trở nên thú vị hơn. Cùng với đó, chi phí mua, quảng bá và vận chuyển quà cảm ơn là quá lớn với họ. 

Hideaki Hirata, Giáo sư khoa Quản trị kinh doanh ở Đại học Hosei đặt nghi vấn về lý do nên tiếp tục chương trình thuế quê hương: “Theo chương trình này, chính quyền địa phương đang cạnh tranh khốc liệt với nhau để giành lấy một phần nguồn thu thuế, biến nó trở thành một trò chơi được ăn cả, ngã về không."

Trong năm tài chính 2021, chương trình thuế đã thu về 830,2 tỷ yên. Tờ Asahi đã tính toán số dư của các chính quyền địa phương bằng cách tính khoản tăng và giảm trong nguồn thu thuế, cũng như chi phí mua, vận chuyển quà tặng. 

Xem thêm: Đóng thuế quê hương nhận về bản sao hóa thạch khủng long

Theo đó, chính quyền thành phố Yokohama ghi nhận mức thâm hụt 22,73 tỷ yên, cao nhất trong số các chính quyền địa phương. Theo sau là chính quyền thành phố Nagoya với mức thâm hụt 13,04 tỷ yên và thành phố Osaka 12,09 tỷ yên. 

Do cuộc cạnh tranh để thu hút người đóng thuế gay gắt qua từng năm nên vào năm 2019, Bộ đã giới hạn chi phí quà tặng ở mức cao nhất là 50% giá trị đóng góp. 

Trong năm tài chính 2021, tổng chi phí dành cho quà tặng là 385,1 tỷ yên, tương tương 46,4% giá trị quyên góp, gần bằng với hai năm trước. 

Phí quảng bá quà cảm ơn

Một lý do khác khiến cho chi phí quà tặng khó giảm xuống là bởi các chính quyền địa phương ngày càng dựa vào những nhà điều hành website để quảng bá quà tặng nhằm thu hút người đóng thuế. Các quan chức ở một số chính quyền địa phương cho biết họ thường chi khoảng 10% giá trị quyên góp cho các nhà điều hành website này.

Một địa phương khác nhận thấy sức nặng từ chi phí quà tặng là Seika, thị trấn với khoảng 36.000 cư dân ở Kyoto. Trong năm 2021, thị trấn ngoại ô với hầu hết cư dân làm việc ở Osaka này đã thu được 66,29 triệu yên tiền thuế. Nhưng thị trấn đã tiêu tốn 17,95 triệu yên cho quà tặng và 14,12 triệu yên tiền vận chuyển quà, phí thanh toán và phí website. Do vậy, chỉ còn lại một nửa giá trị quyên góp là doanh thu thuế.

Seika cũng đã “mất” 147,2 triệu yên thuế bởi cư dân của họ đã đóng thuế cho chính quyền địa phương khác theo hệ thống Furusato Nozei. Kết quả là Seika thiếu hụt tới 110 triệu yên, mức thâm hụt cao thứ ba giữa các thị trấn và làng xã trong cả nước. 

Tuy nhiên, theo một công chức thành phố Kyoto, giống như các chính quyền khác, Seika có thể nhận được khoản trợ cấp tới 75% doanh thu thuế bị thâm hụt, do vậy, số dư cuối cùng của thị trấn ghi nhận kết quả hòa vốn. 

Chính quyền địa phương có thể giảm đáng kể giá trị quà tặng nhưng điều này lại làm cho quà trở nên kém hấp dẫn hơn với những người mong thu được lợi lớn khi đóng thuế Furusato Nozei.

Giáo sư Hirata của Đại học Hosei kêu gọi tái xem xét toàn diện, cho rằng hệ thống hiện tại đang có lợi cho các doanh nghiệp: “Khoản chi để mua các sản vật địa phương làm quà tặng là hoàn toàn chấp được khi so sánh với chi phí lớn trả cho các công ty điều hành website ở các đô thị. Toàn bộ hệ thống Furusato cần được xem xét lại, bao gồm đặt giới hạn khoản chi trả cho website”. 

Bên cạnh những chính quyền bị thâm hụt, vẫn có những nơi đạt mức thặng dư đáng kể, chẳng hạn như chính quyền thành phố Monbetsu, Hokkaido với 7,69 tỷ yên, theo sau là thành phố Miyakonojo, tỉnh Miyazaki với 7,67 tỷ yên và thành phố Nemuro, Hokkaido với 7,28 tỷ yên.  

kilala.vn