“Chông gai” của các doanh nghiệp Shinise trong thời đại mới

Trong nền kinh tế hiện đại đầy biến động, những Shinise - doanh nghiệp trăm tuổi tại Nhật Bản vẫn trường tồn như những chứng lịch sử, biểu tượng cho văn hóa truyền thống, dịch vụ và tay nghề thủ công của xứ Phù Tang. Tuy nhiên ẩn sau đó là muôn vàn thách thức từ già hóa dân số, thiếu người kế thừa hay những thay đổi về thị hiếu, khiến nhiều doanh nghiệp đang phải chật vật, loay hoay để tồn tại.

Shinise là gì?

Shinise (老舗 - LÃO PHỐ) là thuật ngữ chỉ những doanh nghiệp được thành lập, duy trì và phát triển qua nhiều thế hệ. Hiện nay Shinise có thể phát triển thành tập đoàn hay vẫn duy trì cửa hàng truyền thống hoạt động trong nội bộ gia đình. 

Không có con số cụ thể để xác định một doanh nghiệp hoạt động bao lâu sẽ trở thành Shinise. Tùy theo khu vực mà thời gian này là khác nhau, ví dụ nếu ở Tokyo, một doanh nghiệp hoạt động ít nhất 50-100 năm sẽ được phân loại là Shinise. Tuy nhiên, ở Kyoto thì lại khác, một số lĩnh vực yêu cầu doanh nghiệp phải hoạt động gần 200 năm mới được công nhận.

Nhật Bản là quốc gia sở hữu số lượng doanh nghiệp từ 200 tuổi trở lên nhiều nhất thế giới (khoảng 3.000), cách khá xa so với quốc gia đứng thứ hai là Đức (khoảng 800), và thứ 3 là Hà Lan (khoảng 200).

Dù 50 hay 200 năm, thì việc một cửa hàng có thể tồn tại suốt chiều dài lịch sử, chứng kiến bao đổi thay của một quốc gia và trở thành biểu tượng cho văn hóa truyền thống luôn là một điều đáng trân trọng.

Cốt lõi làm nên sự trường tồn

Với những doanh nghiệp hàng trăm năm, họ đã phải vượt qua những thời khắc khó khăn như Thế chiến II; Khủng hoảng tài chính và kinh tế năm 2008; thiên tai (Đại động đất Hanshin-Awaji năm 1995, Động đất và sóng thần Tohoku năm 2011; Đại dịch toàn cầu COVID-19… 

Để vững vàng xuyên qua những cơn lốc của thời đại, yếu tố đầu tiên chính là cam kết về chất lượng cùng tay nghề thủ công. Thường chuyên về một loại sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể, chẳng hạn như trà, rượu sake, đồ gốm, dệt may hoặc thực phẩm, chủ sở hữu Shinise có hiểu biết sâu sắc cùng kỹ thuật được mài giũa không ngừng qua nhiều thế hệ.

Không thể phủ nhận việc kinh doanh phải đi kèm với lợi nhuận, nhưng những Shinise đã biết tận dụng và phát huy tối đa ưu điểm của mình là "tính truyền thống" để vừa tạo ra doanh thu, vừa gìn giữ văn hóa lâu đời. Ngày nay, nhiều cửa hàng Shinise thường tổ chức các buổi hội thảo, lớp học để giới thiệu về nghề thủ công của họ đến khách hàng, qua đó quảng bá thương hiệu đồng thời thắt chặt hơn nữa mối quan hệ với cộng đồng.

Bên cạnh đó, các Shinise thường là doanh nghiệp gia đình có quy mô nhỏ, do đó ít có trường hợp đầu tư mở rộng quá mức mà hướng đến phát triển bền vững lâu dài.

Xem thêm: Điều gì làm nên những doanh nghiệp trăm tuổi tại Nhật Bản?

Những thách thức của Shinise trong thời đại mới

Nếu ưu điểm của các cửa hàng/doanh nghiệp Shinise là đi theo con đường kế nghiệp cha truyền con nối, thì đây đồng thời cũng là nhược điểm khiến nhiều Shinise suy tàn. Một khảo sát năm 2024 cho thấy 52,1% công ty báo cáo không có người kế nhiệm. Ngoài ra, Cơ quan Doanh nghiệp Vừa và Nhỏ ước tính vào năm 2025, khoảng một nửa (1,27 triệu) chủ doanh nghiệp vừa và nhỏ trên 70 tuổi sẽ không có người kế nhiệm, chiếm một phần ba tổng số doanh nghiệp tại Nhật Bản.

Tình hình đặc biệt nghiêm trọng đối với các ngành nghề truyền thống vốn phụ thuộc vào tay nghề thủ công và chuyên môn lâu năm. Số lượng lao động trong ngành thủ công mỹ nghệ đã giảm hơn 75%, từ hơn 280.000 người năm 1983 xuống còn khoảng 60.000 người năm 2016. Trong khi đó, giá trị sản xuất của ngành cũng giảm từ 540 tỷ yên xuống còn 96 tỷ yên, tương đương hơn 80%.

Dân số già hóa nhanh chóng đồng nghĩa với việc ngày càng ít người có thể tiếp nối di sản của gia đình. Nhiều cửa hàng chấp nhận đóng cửa do không có người kế thừa vì nhiều lý do (không có con hoặc con cái không muốn nối nghiệp…). Và khi các doanh nghiệp trong những ngành nghề truyền thống đóng cửa, họ sẽ mang theo những kỹ năng và kiến thức vô giá, những tài sản khó phục hồi một khi đã mất đi.