Otoshidama là gì? Khám phá phong tục lì xì ở Nhật Bản và các nước trên thế giới

Mỗi dịp Tết đến xuân về, điều mà trẻ em háo hức mong chờ nhất chắc chắn chính là việc được nhận những phong bao lì xì. Không chỉ riêng ở Việt Nam, tục lì xì vào dịp năm mới cũng tồn tại ở nhiều quốc gia khác như Nhật Bản, Trung Quốc hay Hàn Quốc... với những nét khác biệt thú vị. Cùng Kilala tìm hiểu nhé!

Phong tục lì xì của Nhật Bản

Otoshidama là gì?

Ở Nhật Bản, otoshidama (お年玉) là món quà bằng tiền mặt dành tặng cho trẻ em vào dịp Tết. Người tặng thường là cha mẹ, ông bà, họ hàng hoặc bạn bè của gia đình. Với người Nhật, đây là cách để cầu mong may mắn và thịnh vượng trong năm mới.

Cũng giống như ở Việt Nam, tiền sẽ được đựng trong những chiếc phong bao gọi là “ポチ袋 - pochi-bukuro”. Thiết kế của những bao lì xì này rất đa dạng, từ các biểu tượng truyền thống như con giáp của năm, lật đật daruma cho đến hình nhân vật manga, anime nổi tiếng.

Khi tặng otoshidama, theo thông lệ, người tặng sẽ đích thân trao phong bì kèm theo nụ cười và một vài lời chúc tốt đẹp cho tương lai của đứa trẻ. Khi nhận phong bì, trẻ sẽ nói lời cảm ơn và nhận bằng cả hai tay. Chúng cũng thường được dặn là không nên mở bao lì xì ngay mà phải đợi đến lúc thích hợp.

otoshidama-la-gi

Lịch sử của otoshidama: Bắt nguồn từ bánh gạo mochi

Người Nhật tin rằng vào ngày đầu năm, Toshigami-sama (thần năm mới) sẽ ghé thăm từng nhà và ban may mắn, sức khỏe cho gia đình. Để đón tiếp vị thần, xưa kia các gia đình sẽ chuẩn bị lễ vật gọi là “年玉 - toshidama”, ban đầu bao gồm gạo và bánh mochi.

Sau khi dâng gạo và mochi lên thần, mọi người sẽ cùng nhau thưởng thức bánh và cầu nguyện cho một năm mới bình an, mùa màng bội thu. Hành động "chia sẻ" này chính là gốc rễ của văn hóa lì xì năm mới thời hiện đại.

Đến thời kỳ Edo (1603-1868), phong tục cấp trên tặng quà cho cấp dưới trở nên phổ biến trong giới samurai và thương gia. Vào khoảng thời gian này, cùng với sự phát triển của nền kinh tế tiền tệ, số lượng quà tặng bằng tiền mặt cũng ngày càng tăng lên. Người nhận quà không chỉ có trẻ em mà còn có cả người hầu và thuộc hạ.

Vào thời Minh Trị (1868-1912), phong tục tặng quà năm mới bắt đầu lan rộng trong dân chúng. Đặc biệt ở khu vực thành thị, hình thức lì xì tiền mặt đã hình thành và đối tượng nhận quà chủ yếu chỉ giới hạn ở trẻ em. Văn hóa sử dụng phong bao "pochi-bukuro" cũng ra đời và được tiếp nối đến ngày nay.

Ngày nay, otoshidama thường được tặng trong những ngày đầu tiên của năm mới (từ Hatsumode - chuyến viếng thăm đền đầu tiên, đến ngày 3 tháng 1) nhưng cũng có thể diễn ra trong suốt tháng 1.

Xem thêm: Phong tục đón năm mới của người Nhật

Người Nhật lì xì bao nhiêu tiền?

Số tiền mừng tuổi cho trẻ em dưới hình thức otoshidama có thể khác biệt khá nhiều tùy thuộc vào gia đình, độ tuổi của trẻ và mối quan hệ của trẻ với người tặng.

Dưới đây là con số phổ biến phân theo độ tuổi. Ngoài ra có những người quyết định số tiền lì xì bằng công thức: Số tuổi của trẻ x 500 yên.

Dưới 6 tuổi: 1.000 yên trở xuống
Học sinh tiểu học: 1.000 yên đến 5.000 yên
Học sinh cấp 2: 3.000 yên đến 5.000 yên
Học sinh cấp 3: 5.000 yên đến 10.000 yên
Sinh viên: 5.000 yên đến 10.000 yên

Ngoài ra, không chỉ có trẻ em mới được nhận lì xì. Cũng giống như ở Việt Nam, những người trẻ chưa lập gia đình, chưa chuyển ra ngoài hoặc vẫn phụ thuộc về tài chính cũng có thể nhận được lì xì từ ông bà hoặc họ hàng lớn tuổi. Đôi khi, người lớn tuổi cũng tặng otoshidama cho con cháu như một lời chúc may mắn, ngay cả khi người trẻ đó đã tự chủ về tài chính hoặc có việc làm.

Dù otoshidama thường là tiền mặt, nhưng điều quan trọng cần lưu ý là số tiền chỉ mang tính tượng trưng, trọng tâm vẫn nằm ở tinh thần và lời chúc may mắn khi lì xì.

Bài học về giá trị đồng tiền cho trẻ

Nhận được otoshidama là khoảnh khắc thú vị với trẻ, nhưng bước tiếp theo còn quan trọng hơn: quyết định sẽ làm gì với số tiền đó. Sau đây là một số cách điển hình mà trẻ em Nhật sử dụng tiền lì xì của mình:

- Tiết kiệm: Luôn là một ý tưởng tuyệt vời khi khuyến khích trẻ tiết kiệm một phần tiền otoshidama cho tương lai. Đây là cơ hội tuyệt vời để dạy trẻ cách quản lý tiền bạc và lập ngân sách từ khi còn nhỏ.

- Chi tiêu: Một số trẻ em có thể sử dụng otoshidama của mình để mua những thứ chúng muốn trong năm như đồ chơi, đồ dùng học tập. Đây cũng là cách trẻ thực hành lựa chọn và lập ngân sách cá nhân.

- Quyên góp: Thỉnh thoảng, trẻ em có thể chọn quyên góp một phần otoshidama của mình cho tổ chức từ thiện. Hoặc cũng có thể sử dụng tiền để cầu nguyện tại các đền thờ và chùa trong lễ Hatsumode.

Phong tục lì xì ở các quốc gia khác

Trung Quốc

Trung Quốc chính là nơi ra đời của tục lì xì, ở đây nó thường được gọi là “hongbao” hay “hồng bao”.

Theo truyền thuyết, có một loài yêu quái gọi là “Sui” thường xuất hiện vào đêm Giao thừa, trêu chọc những đứa trẻ đang ngủ khiến chúng sợ hãi khóc thét. Biết được điều đó, 8 vị tiên đã đến một gia đình nọ, hóa thân thành các đồng tiền xu để cha mẹ đứa trẻ cho vào chiếc túi màu đỏ, đặt ở đầu giường. Khi yêu quái xuất hiện, những đồng tiền này lóe sáng khiến con yêu sợ hãi bỏ chạy.

Cũng vì vậy, người Trung Quốc có phong tục bỏ tiền lẻ vào túi nhỏ màu đỏ và tặng cho trẻ em dịp Tết Nguyên đán để cầu mong may mắn, xua đuổi cái ác.

Việt Nam

Theo phong tục, vào đêm giao thừa hoặc mùng 1, người lớn sẽ tặng lì xì cho con cháu khi cả đại gia đình tụ họp, thắp nén hương cho tổ tiên và quây quần ăn uống. Trẻ nhỏ gửi đến người lớn những lời chúc Tết tốt đẹp, còn người lớn thì tặng cho trẻ tiền mừng tuổi thay cho lời chúc sức khỏe, may mắn và thành công.

“Lì xì" có gốc là từ “利市 – LỢI THỊ” trong tiếng Trung, phát âm theo pinyin là “lì shì”. Từ này nghĩa là “được lợi, được tiền, được may mắn”.

Ngày nay, nếu không khí Tết vẫn còn thì người lớn vẫn có thể lì xì cho con cháu, không giới hạn vào mùng 1 Tết hay ba ngày đầu năm nữa. Việc lì xì cũng không chỉ giới hạn trong gia đình, mà có thể là con cháu của hàng xóm, đồng nghiệp, người quen...

Ngoài ra, những người trưởng thành, đã đi làm cũng có thể nhận lì xì, hay người trẻ tuổi cũng có thể lì xì cho những bậc cao niên như ông bà, cha mẹ để cầu chúc sức khỏe và những điều tốt đẹp.

Hàn Quốc

Người Hàn cũng đón Tết Nguyên đán, được gọi là Seollal trong tiếng Hàn. Vào dịp tết truyền thống này, ông bà, cha mẹ sẽ lì xì cho con cháu trong nhà, đi kèm với những lời chúc sau khi trẻ thực hiện nghi lễ sebae (quỳ lạy chúc năm mới).

Lì xì của Hàn gọi là “sebae-don”, thường được đựng bên trong bao vải hoặc phong bao nhiều màu sắc.

kilala.vn