Nhật Bản và nền văn hóa thể thao độc đáo

Từ những bộ môn truyền thống như Sumo, kiếm đạo hay cung đạo cho đến những bộ môn hiện đại được du nhập từ phương Tây, thể thao Nhật Bản đã không ngừng phát triển để trở thành một khía cạnh văn hóa đặc sắc, phản chiếu trong nó tinh thần, tính cách của người dân xứ Phù Tang. 

Khi đi dạo quanh những khu dân cư của Nhật, bạn sẽ dễ dàng bắt gặp những học sinh mang bên mình dụng cụ tập kiếm đạo, cung đạo đang trên đường từ trường về nhà, hay tìm thấy các sân bóng đá, bóng chày nằm rải rác đâu đó. Đó là minh chứng cho sự gắn bó mật thiết của thể thao với đời sống hàng ngày của người dân Nhật Bản.

Trong Chuyên đề Thể thao tháng 10, hãy cùng Kilala khám phá khía cạnh độc đáo này và cách nó góp phần tạo nên bản sắc văn hóa xứ Phù Tang.

Lịch sử của thể thao Nhật Bản

Những ghi chép cổ xưa nhất cho thấy, vào thời xa xưa, người Nhật đã tận dụng khoảng thời gian nghỉ ngơi khi săn bắn để thi đấu các kĩ năng - xem như khởi đầu cho thể thao.

Đến thời kỳ Asuka (592-710), các môn thể thao đi kèm với luật lệ bắt đầu được tổ chức một cách quy củ hơn. Lúc này trò đá bóng Kemari xuất hiện như một hình thức giải trí và rèn luyện sức khỏe. Trận đấu Sumo đầu tiên diễn ra vào năm 642 để chào đón các sứ thần Cao Ly.

Đến thời kỳ Kamakura (1185-1333), xuất hiện thêm một số môn võ thuật như Kyudo – bắn cung, trong đó có Yabusame – cưỡi ngựa bắn cung (nhưng hiện nay đây dần trở thành nghi lễ hơn là môn thể thao). Tuy nhiên, có vẻ như các môn thể thao thời bấy giờ không được biểu diễn vì mục đích giải trí, mà chủ yếu là một phần của nghi lễ tôn giáo hoặc sự kiện thường niên.

Vào thời Edo (1603-1868), thể thao trở thành nơi để mọi người giải trí nhưng cũng đi kèm với cờ bạc. Giai đoạn này cũng tạo ra một kỷ lục về bắn cung, khi samurai Wasa Daihachiro đã bắn 13.053 mũi tên và trúng đích 8.133 lần trong khoảng thời gian 24 giờ.

Tuy nhiên, không có khái niệm rõ ràng về thể thao trong thời kỳ Edo. Lúc này, thể thao ở Nhật Bản chủ yếu được coi là bài tập thể dục và vui chơi để phát triển thể chất. Người ta tin rằng chỉ từ thời kỳ Duy Tân Minh Trị (1868-1912), khi văn hóa phương Tây bắt đầu du nhập vào Nhật Bản, thì thể thao mới bắt đầu được tổ chức như những hoạt động mang tính cạnh tranh.

Những môn thể thao nước ngoài chính thức du nhập vào Nhật Bản trong thời kỳ này có thể kể đến như: điền kinh, bóng chày, bóng đá, bóng bầu dục, trượt băng… Nhiều môn được đưa vào trong chương trình giảng dạy tại trường học, giao lưu thi đấu giữa các trường với nhau.

Sau Thế chiến II, thể thao đã đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi của Nhật Bản. Với Thế vận hội Tokyo 1964 là chất xúc tác, Nhật Bản đã bước vào giai đoạn tăng trưởng kinh tế nhanh chóng.

Năm 1998, Nhật Bản lần đầu tiên góp mặt tại World Cup, một giấc mơ ấp ủ từ lâu của người hâm mộ bóng đá Nhật Bản. Năm 2002, World Cup FIFA đầu tiên tại châu Á được tổ chức, do Nhật Bản và Hàn Quốc đồng đăng cai. Nhật Bản lần đầu tiên lọt vào vòng chung kết.

Ngày nay, nhiều giải đấu được tổ chức, đặc biệt những môn “hot” như bóng chày, bóng đá, bóng bầu dục, đua ngựa… luôn thu hút đông khán giả đến xem. Thậm chí các ấn phẩm văn hóa như manga và anime về chủ đề thể thao tập trung vào sự trưởng thành của nhân vật, cũng rất được yêu thích.

Những môn thể thao truyền thống của Nhật

Các môn thể thao truyền thống của Nhật Bản có nguồn gốc sâu xa từ văn hóa và lịch sử. Những hoạt động này không chỉ thúc đẩy thể lực mà còn đề cao tính kỷ luật, sự tôn trọng và hòa hợp.

Sumo

Nhật Bản có hai tôn giáo chính, tôn giáo bản địa là Thần đạo, và tôn giáo còn lại là Phật giáo. Một trong những môn thể thao gắn liền với Thần đạo là Sumo, vì người ta tin rằng những màn đấu vật Sumo đầu tiên là để dâng lên các vị thần, cầu mong mùa màng bội thu.

Môn thể thao này về sau đã phát triển thành một môn mang tính biểu diễn, nhưng các nghi lễ trong một trận Sumo vẫn mang đậm yếu tố tôn giáo, như việc dùng muối để thanh tẩy sàn đấu.

Mỗi năm chỉ có sáu giải đấu Sumo lớn: một ở Osaka, một ở Fukuoka, một ở Nagoya, ba giải còn lại diễn ra ở Tokyo. Mỗi giải đấu kéo dài mười lăm ngày. Mọi thứ, từ chiếc khố mawashi mà sumo mặc cho đến các nghi lễ trước trận đấu đều được thể hiện bằng các biểu tượng Thần đạo. Chính vì thế, ở Nhật Bản, vị thế của một vận động viên Sumo vô cùng cao quý

Mặc dù chủ yếu là người Nhật, nhưng trong thời gian gần đây, số lượng Sumo nước ngoài đã dần tăng lên, tạo nên sự đa dạng cho môn thể thao này.

Kendo - Kiếm đạo

Kendo bắt đầu hình thành vào khoảng năm 1711-1715, nhưng tên gọi hiện tại mới chỉ phổ biến từ những năm 1920, khi All Japan Kendo Foundation được thành lập và kiếm đạo được đưa vào trường học. Sau khi Chiến tranh Thế giới thứ hai kết thúc, Mỹ chiếm đóng và gây áp lực khiến Nhật Bản phải thực hiện những thay đổi trong hệ thống giáo dục, trong đó có việc loại bỏ Kendo.

Đến năm 1952, Kendo hồi sinh khi Nhật Bản giành độc lập, Liên đoàn Kendo Nhật Bản được thành lập và đưa môn này trở lại hệ thống giáo dục trường học. Ngày nay, Kendo phổ biến trên toàn thế giới với hơn một triệu vận động viên. Giải vô địch Kendo thế giới được tổ chức ba năm một lần, thường là vào cuối tháng 5.

Kyudo - Cung đạo

Việc sử dụng cung tên ở Nhật Bản có thể bắt nguồn từ thời kỳ đồ đá cũ, nhưng ghi chép sớm nhất về cung tên (yumi) được tìm thấy là vào thế kỷ thứ 3.

Ban đầu, Kyudo được phát triển như một môn thể thao giải trí vào thời Edo. Nhưng khi Nhật Bản chứng kiến ​​sự tan rã của tầng lớp Samurai, thì Kyudo giống như Kendo, đã chịu ảnh hưởng nặng nề. Năm 1949, Liên đoàn Kyudo Nhật Bản được thành lập và sau đó đã tạo ra luật lệ cho các cuộc thi, được áp dụng cho đến ngày nay.