Lịch sử của LGBT tại Nhật Bản: Bất ngờ và nhiều biến động

Mặc dù bị đánh giá là khá bảo thủ khi nhắc đến vấn đề LGBT, tình yêu đồng giới nam lại không hề lạ lẫm trong xã hội Nhật Bản thời phong kiến. Để chào mừng Tháng Tự Hào, hãy cùng Kilala tìm hiểu về những giai đoạn quan trọng của lịch sử LGBT và những nỗ lực cho phong trào bình đẳng giới tại Nhật Bản cho đến hiện tại.

Đến thời Edo: cởi mở với tình yêu đồng giới 

Nhật Bản thường được xem là đi sau các quốc gia phát triển khác trong việc chấp nhận cộng đồng LGBT, nhưng trong quá khứ, nước Nhật lại có một lịch sử lâu dài và bất ngờ liên quan đến quan hệ đồng tính nam trong xã hội.

Giống với Hy Lạp cổ đại, nơi các chàng trai trẻ “học việc” với những người đàn ông lớn tuổi, Nhật Bản thời phong kiến ​​có một hệ thống gọi là “男色” (đọc là nanshoku hoặc danshoku).

Trong thời Nara (710-794), nhiều thiếu niên nam là con cái trong các gia đình quý tộc, samurai được gửi đến các ngôi chùa để lo việc cá nhân của các nhà sư. Được gọi là chigo, những cậu bé này sẽ học hỏi và thường tham gia vào mối quan hệ tình dục với nenja – người mà họ làm phụ tá. Mối quan hệ này sẽ kết thúc khi cậu bé đến tuổi trưởng thành hoặc rời chùa, khi này nenja sẽ được tự do tìm kiếm một chigo khác.

Khi các samurai mở rộng ảnh hưởng của mình trong xã hội, họ đã đưa nanshoku ra khỏi các ngôi chùa. Trong phiên bản của samurai, nanshoku được gọi là “wakashudo - 若衆道”, nghĩa đen là “đạo của những chàng trai trẻ”.

Những cậu bé trước tuổi dậy thì sẽ đi theo một người đàn ông lớn tuổi hơn để học võ thuật, những nguyên tắc về đạo đức, phẩm hạnh, ứng xử... để trở thành một samurai, và nếu chàng trai đồng ý, cậu sẽ trở thành người tình của người đàn ông đó cho đến khi trưởng thành.

Mối quan hệ giữa Tướng quân Ashikaga Yoshimitsu và Zeami (người sáng lập kịch Noh) hay lãnh chúa Oda Nobunaga và thuộc hạ trẻ tuổi của ông là Mori Ranmaru là những ví dụ nổi tiếng về Wakashudo.

Thời Minh Trị: loại trừ sự đa dạng

Cho đến khoảng cuối thế kỷ 19, xã hội Nhật Bản vẫn rất cởi mở với tình yêu đồng giới nam. Điều này hoàn toàn khác biệt với tình hình ở châu Âu, nơi Cơ Đốc giáo xem đồng tính luyến ái là một tội lỗi và từ khoảng nửa sau thế kỷ 19 thì trở thành đối tượng bị trừng phạt theo luật hình sự ở Đức và Anh.

Tuy nhiên, quá trình hiện đại hóa ở Nhật Bản vào cuối thời Minh Trị (1868-1912) với nhiều tư tưởng được du nhập từ phương Tây đã dẫn đến việc chấp nhận quan niệm y học cho rằng đồng tính luyến ái là một căn bệnh. Kết quả là hành vi tình dục nam - nam trở thành bất thường, xã hội chuyển sang xu hướng áp đặt sự đồng nhất hơn là đa dạng, và có thể nói điều này vẫn tiếp tục cho đến ngày nay. 

Vào năm 1873, Bộ Tư pháp thông qua Luật Kê gian (Keikan - 鶏姦) trong đó hình sự hóa các hành vi đồng tính luyến ái. Tuy nhiên luật này đã bị bãi bỏ trong Bộ luật Hình sự ban hành năm 1880 và cũng không xuất hiện trong các bộ luật sau này.

Ngoài ra, tình dục học, một lĩnh vực đang phát triển ở Nhật Bản lúc bấy giờ, cũng chỉ trích mạnh mẽ đồng tính luyến ái. Bắt nguồn từ tư tưởng phương Tây, ngành tình dục học đã được du nhập vào Nhật Bản thông qua các học giả thời Minh Trị, những người muốn tạo ra một nước Nhật “Tây” hơn.

Họ tuyên bố rằng người đàn ông tham gia vào một mối quan hệ đồng giới sẽ có những đặc điểm nữ tính và tính cách của một người phụ nữ. Họ cũng khẳng định đồng tính luyến ái sẽ khiến một người biến thành lưỡng tính, trong đó cơ thể sẽ giống phụ nữ về các đặc điểm như: âm sắc giọng nói, lông mọc trên cơ thể, kết cấu tóc và da, cấu trúc cơ và xương, sự phân bố mô mỡ, mùi cơ thể, sự phát triển của vú.

Hậu Minh Trị, từ thời Taisho (1912 – 1926) đến đầu thời Showa (1926 – 1989), có rất nhiều quan điểm phân biệt đối xử với người đồng tính khiến họ khó có thể công khai xu hướng tính dục của bản thân.

Bước ngoặt cho phong trào LGBT tại Nhật Bản

Sau khi Thế chiến thứ hai kết thúc vào năm 1945, quan niệm của xã hội về đồng tính luyến ái dần có những thay đổi. Những năm 50, các thị trấn dành cho người đồng tính nam cùng với nhiều gay bar được thành lập, như ở khu vực Shinjuku 2-chome và Ikebukuro của Tokyo. Vào những năm 60, các quán bar đồng tính nữ với phụ nữ mặc đồ nam làm nhân viên đã thu hút sự chú ý.

Đến cuối thời Showa, khi phong trào đấu tranh cho quyền LGBT phát triển mạnh mẽ trên toàn thế giới thì những phong trào tương tự cũng bắt đầu xuất hiện ở Nhật Bản, đánh dấu bước chuyển mình sang một kỷ nguyên mới.

Chẳng hạn vào năm 1971, một nhóm có tên là “Wakakusa no Kai” (Young Grass Club) được thành lập ở Tokyo. Nhóm là nơi gặp gỡ của những người phụ nữ đồng tính, họ tổ chức các cuộc họp thường xuyên và xuất bản một bản tin dành cho người đồng tính nữ. Đây là một trong những bước ngoặt quan trọng hướng đến sự thay đổi về mặt chính trị.

Những năm 80, một sự kiện có tác động vô cùng to lớn trên toàn thế giới đã xảy ra, đó là sự xuất hiện của HIV/AIDS. Một kết quả không lường trước là các phương tiện truyền thông chính thống vốn phớt lờ vấn đề đồng tính đã bắt đầu đưa tin về tình hình xã hội và lối sống của những người đồng tính ở Hoa Kỳ. Một thời gian sau, khi HIV lây lan sang Nhật Bản, giới truyền thông cũng hướng sự chú ý đến những người đồng tính ở Nhật.

Thời điểm đó, một số nhóm giải phóng người đồng tính của Nhật Bản đang nổi lên, bao gồm ILGA (Hiệp hội đồng tính nữ và đồng tính nam quốc tế) chi nhánh Nhật Bản, thành lập năm 1984, và Hiệp hội vì người đồng tính nữ và đồng tính nam (còn được gọi là OCCUR), thành lập năm 1986.

Các nhóm này ngay lập tức bắt tay vào giải quyết các vấn đề liên quan đến người đồng tính nam và bệnh AIDS, cũng như khởi động chiến dịch chống lại Luật phòng chống bệnh AIDS (yêu cầu các bác sĩ phải đăng ký tên và địa chỉ của những người nhiễm HIV với chính quyền địa phương)...

Đây là sự khởi đầu của một thời kỳ mới trong đó tiếng nói của những người đồng tính nam bắt đầu được cất lên bên ngoài cộng đồng của họ.

Tuy nhiên, phải đến đầu những năm 1990, sự tồn tại của người đồng tính trong xã hội mới thực sự được chú ý sau vụ việc được gọi là "Sự cố Nhà Thanh niên Fuchu".

Trong khi tổ chức một cuộc họp tại Nhà Thanh niên Fuchu (府中青年の家), một cơ sở lưu trú công cộng do Chính quyền Thủ đô Tokyo điều hành, các thành viên của hiệp hội OCCUR đã bị các nhóm khác cũng sử dụng nơi này tỏ thái độ kỳ thị, quấy rối.

OCCUR sau đó đã bị ban quản lý từ chối cho phép sử dụng ký túc xá, với lý do các phòng này được phân chia theo giới tính và lo ngại khả năng những người đồng tính quan hệ tình dục trong phòng sẽ tạo ra một môi trường không lành mạnh cho giới trẻ. OCCUR đã đáp trả bằng cách nộp đơn kiện lên Tòa án Tokyo vào năm 1991, tố cáo hành vi phân biệt đối xử của Chính quyền Thủ đô Tokyo.