Zayuu no mei: phương châm sống tinh tế của người Nhật

Những câu như “Nỗ lực sẽ được đền đáp”, “Thời gian là tiền bạc”, “Nhất kỳ nhất hội” được gọi là phương châm (zayuu no mei - 座右の銘) trong tiếng Nhật. Với ý nghĩa cô đọng, chứa đựng nhiều triết lý, những câu châm ngôn được xem là kim chỉ nam dẫn dắt ta sống đúng đắn.

Ở Nhật Bản, khi phỏng vấn xin việc, ứng viên hay được hỏi: “Anata no zayuu no mei wo oshiete kudasai - あなたの座右の銘を教えてください” (phương châm sống của bạn là gì?). Thế nên, người Nhật thường trang bị cho mình phương châm sống riêng – nhằm thể hiện rõ tinh thần, quan điểm và quyết tâm của mình.

Cấu tạo của của zayuu no mei

Một phương châm thường gặp sẽ có dạng thành ngữ bốn chữ “yoji jukugo - 四字熟語”. Chỉ vỏn vẹn ít chữ nhưng chúng truyền đạt nhiều ý nghĩa ẩn sâu.

Ví dụ như “Onkochishin - 温故知新” (ôn cố tri tân: trân trọng điều cũ để hiểu cái mới), “Shoshi kantetsu - 初志貫徹” (sơ chí quán triệt: quyết liệt giữ vững sơ tâm, theo đuổi mục tiêu ban đầu). Đặc biệt, chúng ta không thể không nhắc đến một trong những thành ngữ bốn chữ nổi tiếng nhất – “Ichigo ichie– 一期一会” (nhất kỳ nhất hội: mỗi lần hạnh ngộ đều là duy nhất).

Một kiểu zayuu no mei khác hay gặp được thể hiện dưới dạng “A wa B – A là B”. Như câu “Issun saki wa yami一寸先は闇” (cách một tấc trước mắt là bóng tối) nghĩa là không thể nào đoán được tương lai vì chúng luôn trong bóng tối của sự vô minh.

Với “Pinchi wa chansu - ピンチはチャンス”, ta nhận được sự an ủi rằng trong cái khó – pinchi, ta sẽ thấy được cái khôn – chansu (nghĩa là cơ hội).

Zayuu no mei còn thể hiện dưới dạng mệnh lệnh. “Isogaba maware - 急がば回れ” (vội vã chỉ khiến bạn đi lòng vòng) hay “dục tốc bất đạt” - ngay cả khi đang vội, một con đường dài nhưng an toàn sẽ dẫn bạn đến đích nhanh hơn một con đường tắt nhưng ẩn chứa đầy rủi ro.

Người Nhật còn hay nói “Mayotta toki wa yamete oke - 迷った時はやめておけ” (hãy dừng lại khi cảm thấy nghi ngờ).

Phương châm chuộng sử dụng cách nói xưa hoặc các kiểu hành văn cổ. Đơn cử như cụm “Shitashiki naka ni mo reigi ari - 親しき仲にも礼儀あり” (thân cỡ nào cũng phải giữ lễ độ với nhau). Thay vì viết “shitashii - 親しい” (thân thiết), câu này sử dụng từ cũ “shitashiki”. Còn khi nói đến “có lễ nghĩa”, người trẻ thường sẽ nói “ga aru” thay vì “ari”.

“Nari - なり” là cách nói cũ của “de aru” (desu: thì/có/là). Nari xuất hiện trong các zayuu no mei:  “Toki wa kane nari – 時は金なり” (thời gian là tiền bạc), “Keizoku wa chikara nari – 継続は力なり” (kiên trì là sức mạnh).

Khi muốn thể hiện ý phủ định, ta dùng “narazu” – được lấy từ nari. Câu “Nasake wa hito no tame narazu” - 情けは人の為ならず” (Lòng tốt không vì con người) nghe có vẻ không hợp lý lắm nhưng lại ẩn chứa một ý nghĩa sâu xa. Khi bạn đối xử tốt với người khác thì đó không chỉ là vì họ, mà trong tương lai, bạn nhất định sẽ được đền đáp.

Những từ ngữ thường gặp trong phương châm Nhật

Nói triết lý cũng là một nghệ thuật. Từ “nhân sinh -  jinsei - 人生”, không bất ngờ gì, được sử dụng nhiều nhất. Hai phương châm sâu sắc thường được nhắc đến như “Jinsei wa okurimono - 人生は贈り物” (cuộc sống là món quà) hay “Jinsei ichido kiri - 人生一度きり” (đời người chỉ sống có một lần).

Mang tinh thần cổ vũ mạnh mẽ, zayuu no mei thích sử dụng từ “ima - 今” (bây giờ) nhằm chỉ sự quyết liệt, hành động ngay để không nuối tiếc. Thường dùng trong cuộc sống hiện nay là: “Ima wo ikiru - 今を生きる”  (sống trọn vẹn trong hiện tại), “Itsu yaru ka, ima desho - いつやるか、今でしょ！” (Không lúc này thì đến lúc nào?).

Trong một quảng cáo cho trường trung học Toshin, Osamu Hayashi đã hỏi học sinh câu này với từ “ima” được nhấn mạnh. Cụm này đã trở thành xu hướng và là một trong những meme nổi tiếng.

“Doryoku - 努力” (nỗ lực) cũng hay xuất hiện trong phương châm, nhất là những câu được các ứng viên dùng trong phỏng vấn xin việc.

Nếu muốn gây ấn tượng, bạn có thể dõng dạc nói “Doryoku ni masaru tensai wa nashi - 努力に勝る天才はなし” (nỗ lực còn hơn thiên tài) hoặc “Doryoku wa hito o uragiranai - 努力は人を裏切らない” (nỗ lực không bao giờ phản bội bạn).

Kết

Khi “thủ sẵn” những zayuu no mei này, bạn có thể tự tin đối đáp và thể hiện được ý chí của mình một cách thật tinh tế. Nếu hiểu sâu sắc về các thành ngữ, ẩn ý trong phương châm, bạn đã một phần trau dồi thêm tri thức cũng như sự cảm thụ của bản thân. Bí quyết để biết thêm nhiều phương châm và có thể chọn cho mình một câu phù hợp là đọc nhiều và cập nhật các xu hướng. Như người Nhật thường nói từ xưa: “Doryoku wa mukuwareru - 努力は報われる”(nỗ lực sẽ được đền đáp).

kilala.vn