Hansei, Kotodama và Ma: Sống chánh niệm từ 3 triết lý Nhật Bản

Giữa nhịp sống hiện đại luôn tấp nập và vội vã, đã bao giờ bạn bị cuốn trôi đi trong guồng quay cuộc đời mà chưa một lần nhìn lại xem “mình đang sống như thế nào”. Để trả lời cho câu hỏi đó, nhiều người, đặc biệt là người trẻ hiện nay đang tìm đến lối sống chánh niệm và lấy đó làm điểm tựa tinh thần. Trong bài viết dưới đây, cùng Kilala tìm hiểu cách người Nhật thực hành sống chánh niệm thông qua 3 triết lý quan trọng phản ánh tinh thần Nhật Bản: Hansei, Kotodama và Ma. 

Triết lý cốt lõi của tinh thần Nhật Bản

Hansei: Chiêm nghiệm lại chính mình

Hansei (反省 - PHẢN TỈNH) mang ý nghĩa là sự “phản tỉnh”, cả về mặt trí tuệ lẫn cảm xúc. Đây là hành trình nội tâm nơi con người dừng lại để tự nhìn lại chính mình, nhìn nhận sai lầm của bản thân và học hỏi từ đó.

Bản chất của Hansei gắn liền với thái độ sống khiêm nhường của người Nhật, rằng nếu không tự chiêm nghiệm, con người ta sẽ tự mãn với những gì đã làm được, tâm trí sẽ không còn chỗ cho tinh thần học hỏi và cải thiện không ngừng. 

Và trên thực tế, qua quá trình tự chiêm nghiệm, tinh thần Hansei giúp mỗi người hiểu rõ bản thân và thừa nhận những điều còn thiếu sót, giải phóng tinh thần khỏi sự dằn vặt, lấy đó làm động lực để thay đổi và hoàn thiện bản thân. 

Ở Nhật Bản, tinh thần này không chỉ được truyền dạy cho trẻ em từ khi còn bé mà còn thấm nhuần trong đời sống xã hội, từ doanh nghiệp, thể thao cho đến chính trị. Sau mỗi sự kiện hay dự án, người Nhật thường tổ chức Hansei-kai - một buổi họp tự kiểm điểm, phân tích điều đã làm tốt và chưa tốt để không lặp lại sai lầm trong tương lai. 

Kotodama: Sức mạnh của ngôn từ 

Nếu Hansei là tiếng nói trong nội tâm, thì Kotodama (言霊 - NGÔN LINH) là sức mạnh của lời nói bên ngoài. Trong quan niệm truyền thống của người Nhật, mỗi ngôn từ đều mang “linh hồn”, có thể gây ảnh hưởng đến thế giới xung quanh. Vì thế mà người Nhật luôn cẩn trọng trong từng lời nói - bởi một câu nói có thể chữa lành, nhưng cũng có thể gây tổn thương cho người khác. 

Từ thơ ca cho đến việc giao tiếp hằng ngày, người Nhật tin rằng lời nói đẹp là sự phản chiếu của tâm hồn đẹp. Do đó mà văn hóa giao tiếp nơi đây chú trọng sự tinh tế, như cách họ dùng kính ngữ, hay cách cúi đầu nói lời cảm ơn cũng đều bắt nguồn từ tinh thần Kotodama: lắng nghe bằng trái tim và nói bằng lòng tôn trọng. 

Ma: Giá trị của khoảng lặng 

Ma (間 - GIAN) là một trong những triết lý quan trọng nhất trong thẩm mỹ Nhật Bản, có thể hiểu đơn giản là “khoảng trống” trong một bức tranh nghệ thuật, hay “khoảng lặng” trong một bản nhạc. Trong thiền định, "Ma" chính là khoảng lặng để tâm trí chạm đến sự tĩnh tại. Đó là sự hiện diện của cái “không” - điểm cân bằng giữa nhịp điệu của vô số yếu tố đang diễn ra xung quanh.