Kaji Maki: Người đưa Sudoku trở thành hiện tượng toàn cầu

Là trò chơi giải đố kinh điển vô cùng quen thuộc, sự yêu thích với Sudoku không chỉ giới hạn ở đất nước mặt trời mọc mà còn bùng nổ trên toàn cầu nhờ vào một người Nhật Bản - ông Kaji Maki.

Có lẽ không ít người cho rằng Sudoku ra đời ở Nhật Bản. Tuy nhiên, trên thực tế, nó được phát minh bởi một kiến trúc sư người Mỹ với tên gọi ban đầu là “Number Place”. Người đã đặt cái tên “Sudoku” cho trò chơi và giúp nó phổ biến rộng rãi là ông Kaji Maki - người sáng lập và biên tập viên tài năng của Tạp chí giải đố Nikoli. Vào tháng 08/2021, ông Kaji đã qua đời do căn bệnh ung thư, để lại niềm tiếc nuối cho người hâm mộ Sudoku trên toàn thế giới.

Sudoku là gì? 

Sudoku (数独), mang nghĩa “con số độc nhất”, là trò chơi giải đố sắp xếp các chữ số từ 1 đến 9 vào một tấm bảng dạng lưới 9x9 ô đã được điền sẵn vài chữ số trước đó, đảm bảo sao cho mỗi cột, mỗi hàng, mỗi vùng 3x3 ô bên trong lưới đều có đủ tất cả các số từ 1 đến 9 mà không bị trùng nhau. 

Ngoài bảng Sudoku chuẩn với kích thước 9x9 ô, trò chơi này còn có rất nhiều biến thể khác nhau, trong đó nổi bật nhất có thể kể đến Samurai Sudoku. Đây là một biến thể “khủng” của trò Sudoku, gồm 5 bảng Sudoku hợp nhất, trong đó góc của 4 bảng bên ngoài trở thành góc của bảng ở trung tâm. Do vậy, độ khó được đẩy lên rất cao so với Sudoku truyền thống. 

Là trò chơi được yêu thích trên toàn thế giới, Sudoku có hẳn một giải đấu quốc tế gọi là "The World Sudoku Championship" (WSC), được tổ chức lần đầu tiên vào năm 2006 tại Lucca, Ý. Kể từ năm 2007, ngoài cuộc thi cá nhân, giải đấu có thêm phần thi đồng đội và Nhật Bản là quốc gia thành công nhất ở hạng mục này khi giành được chức vô địch đồng đội vào các năm 2007, 2012, 2014, 2015 và 2018. Tuyển thủ người Nhật Kota Morinishi cũng xuất sắc vô địch 4 lần ở hạng mục thi đấu cá nhân vào các năm 2014, 2015, 2017, 2018. Hiện nay, kỷ lục Guinness Thế giới về giải đố Sudoku nhanh nhất thuộc về Thomas Snyder, nhà vô địch Sudoku đến từ Mỹ với thời gian 1 phút 23,93 giây, được xác lập vào ngày 20/05/2006.

Kaji Maki, “cha đẻ của Sudoku” 

Kaji Maki (1951 – 2021), người sáng lập nên tạp chí giải đố đầu tiên của Nhật Nikoli, được mệnh danh là “cha đẻ của Sudoku” vì đã giúp trò chơi này phổ biến rộng rãi. Sinh ra tại thành phố Sapporo, tỉnh Hokkaido, Kaji Maki lớn lên trong một gia đình có cha là kỹ sư tại một công ty viễn thông, còn mẹ làm việc cho một cửa hàng Kimono. Ông Kaji từng theo học ngành Văn học tại Đại học Keio danh giá nhưng đã bỏ ngang vào năm nhất. Sau đó, ông phải làm rất nhiều nghề như phục vụ bàn, công nhân xây dựng trước khi thành lập tạp chí Nikoli. 

Vào năm 1980, ông Kaji đã sáng lập nên tạp chí câu đố hàng quý Nikoli. Là người đam mê cá cược đua ngựa, ông Kaji đã đặt tên của tạp chí theo tên một chú ngựa đua đã giành chiến thắng trong cuộc đua “2000 Guineas Stakes” vào năm 1980 tại Ireland. Chính tạp chí này đã gieo mầm cho sự bùng nổ của trò Sudoku trên toàn cầu trong những năm sau đó. Vào năm 1983, ông Kaji thành lập công ty cùng tên, và tạp chí giải đố Nikoli - sản phẩm chính của công ty đạt doanh số 50.000 bản mỗi quý. 

Sự ra đời của Sudoku

Trước khi được biết đến rộng rãi trên thế giới với cái tên Sudoku, trò chơi giải đố này vốn có tên là “Number Place”, xuất hiện từ năm 1979 trong các cuốn sách giải đố ở phương Tây. Người nghĩ ra trò chơi Number Place là Howard Garns, một kiến trúc sư người Mỹ. Đến năm 1984, Number Place được đăng lần đầu tiên trên một tạp chí Hoa Kỳ và nó đã thu hút sự chú ý của ông Kaji. Trong tiếng Nhật, tên trò chơi Number Place được dịch là “数字は独身に限る – Suuji wa dokushin ni kagiru”, tạm dịch: “Các chữ số phải là duy nhất”. Ông Kaji đã rút gọn cái tên này thành “数独 – Sudoku” và đăng chúng lên tạp chí Nikoli của mình. 

Ông Gotou Yoshibumi, người bạn thân thiết của ông Kaji, hiện là Chủ tịch Hiệp hội Sudoku, gia nhập công ty Nikoli vào năm 1999. Ông nhớ lại: “Tôi đã từng chơi các trò giải đố của Howard, trong đó có Number Place nhưng sớm cảm thấy tẻ nhạt. Howard đã nghĩ ra hàng tá câu đố cho một tạp chí giải đố nhưng lại không giúp nó phát triển thêm. Tuy nhiên, khi Kaji biết về Number Place, anh ấy đã giới thiệu nó trên tạp chí Nikoli. Bằng đầu óc thiên tài của mình, anh đã yêu cầu độc giả Nhật Bản gửi câu đố Sudoku của riêng họ để tạp chí xuất bản và nhận về nhuận bút”. 

Rất nhiều người hâm mộ giải đố ở Nhật Bản tìm mua tạp chí và gửi đều đặn các câu đố Sudoku do mình tạo ra để xuất bản. Đặc biệt, một số người sáng tạo Sudoku tài năng nhất sẽ được Nikoli chọn làm nhân viên. Theo thời gian, trò chơi Sudoku đã phát triển mạnh mẽ, đưa tạp chí Nikoli lên một vị thế cao hơn. 

Vượt ra khỏi biên giới

Vào năm 1999, ông Gotou đã nói với ông Kaji rằng: “Nếu muốn làm cho công ty này thật sự phát triển, chúng ta phải đưa nó ra toàn cầu”. Từ đó, hai người đã bắt tay vào việc tiếp thị nhiều loại câu đố của Nikoli cho các đơn vị xuất bản truyền thông nước ngoài nhưng kết quả thu về không mấy khả quan. 

Tuy nhiên, bước ngoặt đến với họ vào cuối năm 2004, khi cả hai biết được Sudoku phổ biến rất rộng rãi đối với các độc giả ở Luân Đôn, Anh. Họ tìm thấy tờ Times of London đã đăng Sudoku trong ấn bản ngày 12/11/2004. Người đã bán câu đố Sudoku cho tờ Times of London là Wayne Gould, một người hâm mộ Sudoku đến từ New Zealand. Gould đã bị cuốn vào thế giới của Sudoku trong chuyến du lịch đến Nhật Bản vào năm 1997 và đã mua một lượng lớn trò giải đố Sudoku trong một hiệu sách. Hơn nữa, Gould còn viết cả chương trình máy tính để tự động tạo ra các câu đố. Khi biết về Gotou và Kaji, người phát triển trò chơi Sudoku, anh đã liên hệ và bày tỏ sự cảm kích của mình với công ty.

Với mong muốn tận mắt chứng kiến những gì đang diễn ra ở Anh, ông Kaji và Gotou đã đến London. Họ phát hiện ra Sudoku đã bùng nổ vượt xa những gì mà họ có thể tưởng tượng. Ông Gotou nhớ lại: “Mọi tờ báo ở Anh đều có Sudoku. 'Bạn có giải được Sudoku sáng nay không?' thậm chí còn trở thành câu chào buổi sáng của mọi người. Sudoku trở thành chủ đề bàn tán nhiều nhất chỉ sau gia đình Hoàng gia Anh”.

Theo thời gian, từ Anh quốc, trò chơi Sudoku đã có một cuộc đời rực rỡ khi lan rộng trên khắp thế giới. Tại Nhật Bản, Sudoku cũng không ngoại lệ. Ông Kaji từng nhận được lời cảm ơn từ một tổng biên tập của tạp chí tháng. Nhờ vào việc thêm Sudoku vào bảng câu hỏi khảo sát để lấy ý kiến từ độc giả, rất nhiều người đã nhiệt tình điền và gửi lại khảo sát cho tạp chí, giúp họ tiết kiệm được vài triệu yên so với thông thường. Một số tờ báo thậm chí còn nhận được phàn nàn từ độc giả khi đăng một số tin nóng thay cho mục giải đố Sudoku trong ngày.

Tại các sự kiện và cuộc thi về Sudoku trong nước lẫn quốc tế, ông Kaji đều nhận được sự tán dương, chào đón nồng nhiệt và được gọi là “cha đẻ của Sudoku”. Tuy nhiên, theo lời ông Gotou kể lại: “Kaji luôn cảm thấy xấu hổ khi được ca tụng là người phát minh ra trò chơi này tại những sự kiện như vậy”. Ông Kaji luôn khiêm tốn và giải thích rằng: “Không, tôi chỉ tìm thấy nó và đặt cho nó cái tên mới thôi”.

Sức hút tự nhiên từ "cha đẻ Sudoku"

Ông Gotou chia sẻ với trang Nippon: “Anh ấy (Kaji) là một người có sức hấp dẫn đặc biệt và có thể trở thành gương mặt nổi tiếng ở bất kỳ đâu mà anh ấy đến. Tuy nhiên, Kaji có xu hướng hành động theo cảm hứng của mình, điều này khiến anh trở thành một người khó đoán. Hay nói cách khác, anh ấy là người mà các định nghĩa thông thường không thể áp dụng vào được”.

“Có điều gì đó ở Kaji đã thu hút mọi người đến với anh. Anh ấy có thể giúp bất kỳ ai bên cạnh mình được giải trí, vui chơi. Sau thảm họa động đất sóng thần năm 2011, anh ấy đã nghe về việc người cao tuổi sơ tán tại những khu trú ẩn khẩn cấp cùng nhau giải Sudoku, và Kaji đã kéo tôi đến thăm họ. Tất nhiên, anh ấy ngay lập tức kết bạn được với tất cả những người anh gặp. Kaji có một sức hút đặc biệt giúp anh nhận được sự tin tưởng ở bất kỳ đâu, đây là năng lực của một “ngôi sao” - khiến tất cả mọi người đều yêu mến ngay lập tức", ông chia sẻ thêm.

kilala.vn