Gozan Okuribi: Lễ hội đốt lửa trên núi vào lễ Obon

Một trong số những hình ảnh ấn tượng và gây tò mò nhất về lễ hội Obon có lẽ chính là cảnh tượng chữ “大” khổng lồ rực cháy giữa màn đêm thăm thẳm. Là một phần của sự kiện truyền thống có tên gọi Gozan Okuribi, vào ngày 16/08 hằng năm, 5 ngọn núi tại Kyoto sẽ được thắp sáng bởi những đám lửa huyền ảo xếp thành hình chữ Hán và các biểu tượng trong văn hóa Nhật Bản. Cùng Kilala tìm hiểu ý nghĩa của những đám lửa này nhé!

Gozan Okuribi là gì?

“Gozan – 五山” là “Ngũ Sơn”, tức 5 ngọn núi, vậy còn “Okuribi” có ý nghĩa gì? Để tìm hiểu về thuật ngữ này, hãy quay trở lại với lễ Obon của Nhật Bản. Obon (お盆) là một lễ hội có nguồn gốc từ Phật giáo, và tương tự với lễ Vu Lan ở Việt Nam, đây là dịp người Nhật tưởng nhớ linh hồn của tổ tiên cùng các bậc sinh thành.

Vào những ngày diễn ra Obon, linh hồn người chết được cho là sẽ quay trở về dương gian để thăm gia đình. Nhằm dẫn đường cho họ tìm về đúng nơi, người Nhật sẽ thắp những chiếc đèn lồng để làm dấu – thường là ở trước cửa, lối vào hoặc trong vườn nhà (nhưng cũng có những vùng thắp ở trước mộ). Ngọn lửa này được gọi là “Mukaebi – 迎え火”, tức “ngọn lửa chào đón”.

Nếu Mukaebi được thắp vào ngày đầu tiên của lễ Obon (tối 13/07 hoặc 13/08 tùy vùng), thì vào ngày cuối cùng của đợt lễ (16/07 hoặc 16/08), đèn cũng được đốt lên để tiễn đưa linh hồn quay về thế giới bên kia. Ngọn lửa tiễn đưa là “Okuribi – 送り火” và tùy theo phong tục từng vùng miền, cách đốt lửa sẽ có sự khác biệt.

Gozan Okuribi – lễ đốt lửa tiễn đưa tại 5 ngọn núi xung quanh thành phố Kyoto đã trở thành một sự kiện quan trọng, được biết đến rộng khắp cả nước. Bắt đầu từ lúc 8 giờ tối ngày 16/08, khi các tòa nhà trong thành phố đã tắt bớt những ngọn đèn, 5 đám lửa lớn mang hình chữ Hán hoặc biểu tượng sẽ được thắp sáng lần lượt, tạo nên khung cảnh lung linh huyền ảo.

Mỗi đám lửa đều có kích thước rất lớn. Chẳng hạn, chữ “大” ở Daimonji-yama có nét ngang dài 80 mét, nét phẩy (trái) dài 160 mét, và nét mác (phải) dài 120 mét. Số lượng bệ đốt (hibadoko) là 75 vị trí, với tổng cộng khoảng 600 bó củi gomagi được đặt sẵn. 

Lễ hội đã được công nhận là di sản văn hóa dân gian phi vật thể của thành phố Kyoto vào năm 1983. Đây là một trong bốn lễ hội lớn của Kyoto, được bổ sung vào ba lễ hội chính (Aoi Matsuri, Gion Matsuri và Jidai Matsuri).

Nguồn gốc của Gozan Okuribi

Không ai biết chính xác lễ hội đốt lửa này ra đời từ khi nào. Có giả thuyết cho rằng Gozan Okuribi bắt nguồn từ Mantoue (万灯会 – Vạn Đăng Hội), một nghi lễ dâng đèn lên Đức Phật và Bồ Tát tại các sườn núi nhằm sám hối và chuộc tội, sau phát triển thành những đám lửa lớn để tiễn đưa linh hồn người đã khuất vào cuối lễ Obon.

Tài liệu cổ nhất ghi chép về sự kiện này là cuốn nhật ký “Keicho Nikken Roku” (慶長日件録) của học giả Funahashi Hidekata. Vào ngày 16/07/1603 âm lịch, ông viết: “Buổi tối trên đường đến Reizei-tei, thấy những ngọn đèn lồng thắp sáng trên núi, tôi bèn ra Higashikawara để ngắm”.

Một tài liệu đề cập cụ thể đến Gozan Okuribi là "Annaisha" (案内者), xuất bản năm 1662 (Kanbun 2), bởi nhà thơ haiku Nakagawa Kiun, trong đó mô tả rõ hình dạng các đám lửa: chữ “妙・法”, “大” và hình con thuyền.

Lịch trình và địa điểm diễn ra Gozan Okuribi

Đúng 8 giờ tối ngày 16/08, ngày cuối cùng trong lễ Obon, chữ “大 – Đại” trên núi Daimonji-yama/Nyoigatake sẽ được thắp lên và đây cũng là Okuribi nổi tiếng nhất.

Tiếp đến, chữ “妙 – Diệu” trên núi Mantoro-yama và chữ “法 – Pháp” trên núi Daikokuten-yama sẽ bùng lên đồng thời, tạo thành từ “妙法 - Diệu Pháp”, nghĩa là những lời dạy của Đức Phật. Do đó hai ngọn núi này được tính là một.

Theo sau là hình Thuyền trên núi Funa-yama; rồi chữ “大 – Đại” trên núi Okita-yama, và cuối cùng là hình cổng Torii trên núi Mandara-yama. Tại mỗi địa điểm, ngọn lửa sẽ được duy trì trong khoảng 30 phút.