Gakuran là gì? Lịch sử, ý nghĩa và câu chuyện đằng sau đồng phục nam sinh Nhật Bản

Những bộ đồng phục cổ đứng của nam sinh Nhật Bản luôn tạo nên ấn tượng nghiêm trang và mạnh mẽ. Liệu bạn có biết Gakuran (tên gọi loại trang phục này) được ra đời từ khi nào và như thế nào là một bộ Gakuran đúng quy cách?

Gakuran là gì?

Gakuran (学ラン), còn được gọi là Tsume-eri (詰襟), là đồng phục nam sinh của nhiều trường cấp 2 và cấp 3 ở Nhật Bản. Trang phục này được đặc trưng bởi cổ áo đứng và hàng nút cài phía trước, thường có màu đen hoặc xanh đậm.

Lịch sử và ý nghĩa của đồng phục nam sinh Gakuran

Phần lớn các trường trung học cơ sở và trung học phổ thông của Nhật Bản đều yêu cầu học sinh mặc đồng phục. Đồng phục (制服 - seifuku) không chỉ là biểu tượng của tuổi trẻ mà còn đóng một vai trò quan trọng trong văn hóa quốc gia, vì chúng được cho là giúp thấm nhuần ý thức kỷ luật, cộng đồng. Và trang phục Gakuran cũng không phải ngoại lệ.

Ngược dòng lịch sử, Gakuran có nguồn gốc từ chiếc áo khoác waffenrock của quân đội Phổ hoặc áo choàng của giáo sĩ Thiên chúa giáo.

Thuật ngữ này là sự kết hợp của chữ “gaku” (学 – Học) và “ran” (ラン/蘭) có nghĩa là Hà Lan, nhưng trước kia thường ám chỉ phương Tây nói chung vì trong thời kỳ bế quan tỏa cảng, Nhật Bản chỉ giao thương với người Hà Lan. Do đó, Gakuran được hiểu là "quần áo (đồng phục) kiểu phương Tây dành cho học sinh".

Vào thời Meiji (1868-1912), Nhật Bản tích cực hòa nhập và tiếp thu văn hóa phương Tây. Đồng phục học sinh theo đó cũng được biến đổi để phù hợp với xu thế này.

Gakuran lần đầu tiên được giới thiệu vào năm 1873 tại trường Kỹ thuật thuộc Bộ Kỹ thuật (tiền thân của Khoa Kỹ thuật Đại học Tokyo ngày nay) và Trường Cao đẳng Nông nghiệp Sapporo. Những ngôi trường tiếp theo bao gồm Gakushuin năm 1879 và Đại học Hoàng gia Tokyo năm 1886. Gakuran dần được biết đến trên toàn quốc khi được Bộ Giáo dục giới thiệu tới các ngôi trường cao trung.

Các thành viên của phong trào Shinshicho (Tân tư trào) , tốt nghiệp Đại học Hoàng gia Tokyo. Ngoại trừ Yuzuru Matsuoka mặc kimono, ba người còn lại là Masao Kume, Ryunosuke Akutagawa và Seiichi Naruse (từ trái sang) đều mặc đồng phục Gakuran và đội mũ vuông.

Tuy nhiên, vào thời điểm đó, trang phục truyền thống Nhật Bản vẫn là chủ đạo. Học sinh thường mặc kimono, đội mũ học sinh và mang guốc geta đến trường, với sách vở được bọc trong chiếc khăn furoshiki.

Từ giữa thời Taisho (1912-1926), chủ nghĩa hiện đại (một phong trào nhằm hiện đại hóa văn hóa và quyền lợi) đang trên đà phát triển. Vào khoảng thời gian này, nền kinh tế Nhật Bản bùng nổ mạnh mẽ do nhu cầu đặc biệt từ Thế chiến I, thu nhập của mỗi hộ gia đình tăng cao khiến việc mua sắm quần áo cũng trở nên dễ dàng hơn. Và theo xu hướng này, Gakuran được phổ biến rộng rãi trên cả nước.

Trong thời kỳ Nhật Bản chiếm đóng, Gakuran được giới thiệu đến các trường học ở Hàn Quốc, Đài Loan khoảng trước những năm 1950 và Trung Quốc trước năm 1949. Ngày nay, nam sinh tại một số trường trung học xứ kim chi vẫn còn mặc trang phục này.

Mặc dù văn hóa đồng phục học sinh tạm thời biến mất do thất bại của Đế quốc Nhật trong Thế chiến thứ hai, nhưng đã được hồi sinh cùng với quá trình tái thiết xã hội sau đó.

Đến thời kỳ Showa (1926-1989), học sinh bấy giờ có ý thức thẩm mỹ về việc “làm thế nào để khiến mình trông thật mạnh mẽ” và bắt đầu tìm kiếm những hình thêu lộng lẫy cùng các bộ đồng phục ngoại cỡ. Kết quả là phong cách tsuppari với 長ラン - nagaran và ボンタン - bontan ra đời.

Mặc dù xu hướng đồng phục phá cách này là một hiện tượng khiến giáo viên tại các trường học phải “cau mày”, nhưng theo một nghĩa nào đó, đây lại là "đỉnh cao" của văn hóa đồng phục học sinh ở Nhật Bản.

Sau đó, khi xã hội trở nên ổn định và trì trệ hơn, hình ảnh mạnh mẽ của đồng phục không còn phổ biến mà thay vào đó là những chiếc blazer mang lại ấn tượng sành điệu, sang trọng. Hiện nay, Gakuran vẫn là đồng phục nam sinh phổ biến ở nhiều trường trung học cơ sở, nhưng với bậc trung học phổ thông, kiểu blazer lại trở thành phong cách chủ đạo.