Tokyo Godfathers: Phép màu Giáng sinh từ sự tử tế

Khác với lối kể chuyện đậm chất hiện thực huyền ảo trong Perfect Blue và Millennium Actress, với Tokyo Godfathers, cố đạo diễn Satoshi Kon quay về với lối kể chuyện tuyến tính và mang hơi hướm cổ tích qua cuộc hành trình giàu yêu thương của ba thân phận ngoài lề xã hội.

Tokyo Godfathers (Một Đêm Tuyết Phủ) mở đầu bằng hình ảnh đứa trẻ sơ sinh mỉm cười hạnh phúc trong lời giảng của vị Cha cùng tiếng hát Đêm Thánh Vô Cùng du dương của dàn đồng ca nhà thờ. Để rồi khán giả bị kéo về thực tại trước giọng lèm bèm mỉa mai của Gin - một người đàn ông trung niên vô gia cư và chất giọng phản bác hùng hổ của Hana - một người chuyển giới nữ, lẫn trong đám đông đang chăm chú lắng nghe lời dạy của cha xứ.

phim-tokyo-godfathers — Ảnh: Anime Obsessive

Tan lễ, giữa dòng người đông đúc ở chốn đô thị Tokyo, cả hai hội ngộ với Miyuki - một cô gái tuổi vị thành niên bỏ nhà ra đi. Đứng trước kho sách cũ khổng lồ, họ nghe thấy tiếng khóc của một hài nhi bị bỏ rơi. Cả ba quyết định đem đưa đứa trẻ về ngôi nhà bỏ hoang nuôi nấng, rồi bắt đầu lên đường tìm kiếm cha mẹ ruột đứa bé.

Cổ tích của những thân phận ngoài lề xã hội

Trong đạo Công giáo, từ “Godfather” - cha đỡ đầu liên quan đến người cha không cùng huyết thống với đứa trẻ, có vai trò hướng dẫn, dìu dắt, làm tấm gương để đứa trẻ sống đạo đức và sống trọn với đức tin. Họ phải là người sống tốt để nuôi dạy, bảo ban đứa trẻ cho đến khi chúng trưởng thành, bên cạnh cha mẹ ruột và người thân ruột thịt.

Tuy nhiên, ba nhân vật chính trong phim lại đi ngược với hình tượng chuẩn mực về người cha, người mẹ đỡ đầu. Không chỉ là những người vô gia cư, bản thân họ cũng gặp khủng hoảng về đức tin, thậm chí là không tin vào Chúa. Họ - theo quan điểm của Chúa, là những con người mang nhiều tội lỗi.

Gin là gã trung niên nghiện rượu, từng là vận động viên xe đạp, có vợ con nhưng ra đi trắng tay sau một lần gian lận để có tiền chữa bệnh cho con gái. Hana sinh ra trong hình hài của người đàn ông, nhưng khao khát sâu thẳm là trở thành một người phụ nữ thực sự; cô bị mẹ ruột bỏ rơi từ khi còn đỏ hỏn và hát ở hộp đêm kiếm sống. Miyuki sau xung đột với người cha cảnh sát vì mất chú mèo cưng, quyết định cắt đứt mối quan hệ với gia đình.

Những con người vốn chẳng được xem là tốt đẹp, lại được ban cho sứ mệnh nuôi nấng, yêu thương một đứa trẻ xa lạ ngay trong ngày Chúa chào đời. Đứng trước tình huống bất đắc dĩ mà “bỏ thì thương, vương thì tội”, kỳ lạ thay bản thân mỗi người lại trỗi dậy bản năng làm cha mẹ. Và đó cũng là khởi đầu cho hành trình họ cởi bỏ lớp vỏ thô ráp bên ngoài, tự vấn về việc mình xứng đáng được yêu thương.

tokyo-godfathers-review — Một poster ấn tượng khác của phim. Ảnh: IFC Center

Nếu Hana dễ dàng đón nhận đứa bé vì sự đồng cảm từ hoàn cảnh tuổi thơ và khao khát được làm mẹ sẵn có, cả Gin và Miyuki đều phải trải qua những thử thách cam go để hiểu được họ cần đứa trẻ đến mức nào. Nếu ở gã nghiện rượu cộc cằn, thô ráp là việc đối diện lại với nỗi đau trong quá khứ, chứng kiến cái chết của một người vô gia cư khác thì ở cô bé nổi loạn, bất cần lại là sự nhẫn nại, mở lòng với người xa lạ và học bài học về việc làm mẹ.

Bộ phim năm 2003 ra đời trong bối cảnh đất nước Nhật Bản ngại đề cập đến hiện trạng những người vô gia cư trên đường phố. Trong bài phỏng vấn với Anime News Network, cố đạo diễn của Perfect Blue chia sẻ rằng ông không chỉ muốn thể hiện vấn đề nhức nhối của xã hội, mà còn về cách chúng ta nhìn nhận phẩm giá, giá trị thực sự của những con người có rất ít quyền công dân so với những người bình thường khác. Bên cạnh đó, vị đạo diễn còn khéo léo lồng ghép thêm câu chuyện về danh tính của người nhập cư da màu - những người thường chịu sự hắt hủi, phân biệt đối xử mạnh mẽ nhất trong xã hội, thông qua câu chuyện về thủ phạm.

Nếu cái kết của Cô bé bán diêm của truyện cổ Andersen khơi gợi cho độc giả nỗi ám ảnh về sự dửng dưng của con người trước số phận bé nhỏ trong dịp lễ đẹp nhất năm, Tokyo Godfathers lại là câu chuyện cổ tích phiên bản điện ảnh tràn đầy niềm vui và hy vọng, khi những người xa lạ khơi gợi và thức tỉnh nơi nhau tấm lòng tử tế.

Sức mạnh của tình mẫu tử từ những người xa lạ

phep-mau-giang-sinh — Những phân cảnh thể hiện khao khát cháy bỏng được làm mẹ và được mẹ yêu thương của nhân vật Hana khơi gợi sự xúc động mãnh liệt với khán giả. Ảnh: IMDb

Với ba nhân vật chính, đạo diễn Satoshi Kon đã khắc họa và diễn tả tinh tế những nét riêng về sự yếu đuối, mỏng manh của các nhân vật, đồng thời truyền tải đến khán giả cuộc sống nhiều sắc màu và tươi mới của họ. Trái ngược với những phân cảnh với gam màu u tối, ủ dột khi họ ở ngoài phố, phân cảnh cả ba quây quần bên nhau trong căn nhà hoang ngổn ngang, lộn xộn có màu sắc ấm nóng và rực rỡ vô cùng.

khung-hinh-phim — Để làm nổi bật tính chân thực, các khung cảnh được vẽ tỉ mỉ và tô chồng lên nhau. Ảnh: Anime Obsessive

Điều tương tự cũng được lặp lại khi Miyuki ở tạm trong căn nhà của người vợ kẻ thủ phạm bị truy nã, cho thấy đằng sau cuộc sống của những con người ngoài lề xã hội lại là thế giới tràn đầy tình yêu thương, sự nồng ấm tự nhiên, trái ngược với chốn đô thị lạnh lùng, vội vã, chỉ lâu lâu được sưởi ấm bằng những tấm pano quảng cáo lập lòe ánh điện.

Nổi bật trong Tokyo Godfathers là câu hỏi của đạo diễn về giá trị của tình mẫu tử. Tình mẫu tử từ đâu đến, có phải mọi người đều có một tình mẫu tử và tình phụ tử như nhau? Liệu khao khát có một đứa con của mỗi người có thực sự xuất phát từ tình yêu thương, hay đơn thuần chỉ là sự vị kỷ từ chính họ?

Thông qua nhân vật Miyuki, Hana, Sachiko - thủ phạm bắt cóc và bỏ rơi đứa bé cùng nhiều nhân vật nữ phụ khác trong phim, đạo diễn Satoshi Kon cho khán giả thấy muôn mặt yêu thương của những người phụ nữ. Họ có thể “tưng tửng”, nhiều lúc hành xử vô ý vô tứ, bốc đồng, điên loạn vì sự ích kỷ của mình, vì muốn được đối phương chú ý, được nghe tiếng yêu, tiếng cần từ người kia. Và một lúc sau, khi tìm được chốn vỗ về, thoải mái, họ bắt đầu thể hiện một phiên bản khác - một đứa trẻ cần được ôm ấp, che chở, được cho khóc thỏa thuê.

Phân cảnh ấn tượng nhất trong phim, với riêng người viết, không phải là những giây phút các nhân vật chính đoàn tụ với người thân thực sự của mình, mà là phân cảnh mà Miyuki nói chuyện với vợ của hung thủ bị cả thành phố truy nã. Cả hai nói bằng hai thứ ngôn ngữ khác nhau, thi thoảng đồng ý chỉ qua vài câu tiếng Anh cụt ngủn, nhưng người phụ nữ và cô gái kia vẫn kết nối với nhau bằng bầu sữa mẹ và những hình ảnh ấu thơ. Để rồi, người đàn bà xa lạ kia đã vỗ về, ôm ấp cô bé bướng bỉnh, làm liều đang khóc nức nở kia, thức tỉnh cô bằng tình mẫu tử mà cô chưa cảm nhận được từ người mẹ ruột liên tục cầu nguyện với Chúa.

Trong Tokyo Godfathers, hài hước và sự dịu dàng luôn sóng đôi cùng nhau. Ở vài phút trước, khán giả có dịp bật cười trước những pha cãi nhau vô thưởng vô phạt của những nhân vật chính, thì phân cảnh tiếp theo - nhân vật chính làm chủ khung hình, nhẹ nhàng chia sẻ về những khao khát được yêu thương từ chính họ, hay nỗi đau của họ.

Từng đoạn chuyện đời được tường thuật gãy gọn, thấm thía, duyên dáng, giúp người xem từ từ bị cuốn vào những suy tưởng về hành động tiếp theo của họ. Từng ánh mắt, cái ôm, nhíu mày được diễn tả tinh tế, tường tận trên gương mặt, qua những lần ngắt nghỉ giọng của nhân vật, cho thấy rõ sự chuyển đổi về tính cách của họ - từ nóng nảy, bất cần chuyển sang điềm tĩnh, dịu dàng hơn.

Vượt ra khỏi trái tim thấu cảm với những người vô gia cư, đạo diễn Satoshi Kon cũng muốn đưa ra góc nhìn mới mẻ về việc những “con người ngoài lề” có thể tái tạo lại sức sống cho xã hội. Cụ thể, đó là giá trị của lòng trắc ẩn, sự cưu mang, đùm bọc, của việc hiểu rõ ý nghĩa của từ “gia đình”. Gia đình không nhất thiết phải là những người ruột thịt sống cùng nhau. Nhiều lúc, gia đình đơn thuần chỉ là những người mà chúng ta có thể gây gổ, cãi nhau, nhưng cũng thoải mái khi được thể hiện hết những mặt tổn thương nhất, thúc đẩy nhau trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình

kilala.vn