3 vũ điệu trừ tà huyền thoại tại Shimane

Shimane là một tỉnh lị nhỏ, hẻo lánh nhưng cũng là khởi nguồn của những trang huyền sử đẫm sắc màu thần thoại. Vẻ đẹp ấy được phô bày đậm nét trong ba vũ điệu cổ truyền bất tuyệt nơi xứ sở huyền thoại là Izumo Kagura, Iwami Kagura và Oki Kagura.

Kagura là tên của điệu múa tế thần trong các nghi lễ Thần đạo. Thần thoại kể rằng, khi nữ thần Mặt trời Amaterasu nhốt mình vào Động đá trời, cả vũ trụ đều chìm vào tăm tối. Nữ thần Uzume bèn trút bỏ xiêm y và xướng nên một vũ khúc huyền hoặc, khiến chư thần một phen náo động điên cuồng. Amaterasu vì bị dẫn dụ mà bước ra khỏi hang, trời đất nhờ đó có ánh sáng trở lại. Kagura chính là sự kế tục của vũ điệu hồng hoang này.

Izumo Kagura – rạng danh xứ thần thoại

Izumo, tương ứng với miền Nam của Shimane, xưa kia vốn được xem như trung tâm của cõi nhân thế. Ninigi, đứa cháu trai được nữ thần Amaterasu yêu thương nhất, đã được phái cử xuống trần gian để cai trị vùng đất này. 

Trong sân khấu Izumo Kagura, bối cảnh chính yếu diễn ra trên lưu vực sông Hii, nơi thần Bão tố Susanoo tiêu diệt mãng xà tám đầu. Khi chém đứt đuôi của mãng xà và tìm thấy thanh kiếm Kusanagi, thần Susanoo đã chôn tám chiếc đầu rắn và trồng lên tám cây tuyết tùng để trấn yểm gọi là “Happonsugi”. Sau đó Susanoo cùng người vợ xinh đẹp dựng xây cung điện để trị vì xứ sở mà về sau di tích này trở thành ngôi đền Suga. Chất liệu thần thoại được sử dụng một cách nhuần nhuyễn chính là thế mạnh của vũ điệu xứ Izumo này. 

Kết cấu của Izumo Kagura gồm có ba phần là Shichiza, Shiki-sanban và Kaminoh. Trước khi diễn ra tiết mục cuối cùng là tái hiện thần thoại, trong hai phần đầu tiên, người nghệ sĩ sẽ sử dụng các đạo cụ quen thuộc trong Thần đạo là nhành Sakaki, mảnh giấy Gohei, gậy và nhành trúc Sasa… để thực hiện nghi thức thanh tẩy và trừ tà, trình diễn các điệu múa cầu chúc sự thịnh vượng và thái bình, không khác gì buổi tế lễ thực thụ. Trang phục thổ cẩm trang nghiêm, phần xướng nhạc đậm chất cổ điển cùng kỹ thuật biểu diễn xuất thần của người nghệ sĩ đã tạo nên nét lôi cuốn đậm đà cho vũ điệu huyền thoại này.   

Iwami Kagura – cách tân cùng nhịp điệu thời đại

So với hai vũ điệu còn lại, Iwami Kagura có lẽ là “phùng thời” nhất. Những vũ điệu sinh động, giai âm mạnh mẽ cùng sự cách tân không ngừng nghỉ là những yếu tố giúp Iwami Kagura được góp mặt vào hội chợ thế giới Osaka Banpaku (tức hội chợ Expo '70), vang danh khắp toàn quốc và nhiều lần công diễn tại nước ngoài. 

Khác với Izumo Kagura, phần múa kịch chiếm thời lượng lớn trên sân khấu Iwami Kagura. Ngoài những thần thoại quen thuộc như “Con rắn tám đầu”, “Động đá trời”, ngay cả những danh nhân lỗi lạc trong lịch sử như Etchunokami Masuda, Kakinomoto no Hitomaro cũng được khai thác để đưa vào trình diễn.

Đặc điểm chung của Iwami Kagura là sở hữu những điệu múa hoa lệ, nhạc đệm dồn dập, trang phục sặc sỡ cùng những chiếc mặt nạ cầu kì, hung hãn. Nhưng cũng tùy vào thẩm mĩ của từng địa phương mà động tác, tư thế múa và đạo cụ sử dụng sẽ khác nhau. Những sai khác được thể hiện rõ nét nhất trong màn dạo đầu và những khúc hoan vũ, cảnh đối đầu giữa thần và thế lực tà ác, hoặc cảnh cái ác tiêu vong,… Lời dẫn trang trọng, đậm chất cổ điển và mang hương hồn của phương ngữ Iwami là nét đặc sắc giúp tô đậm dấu ấn Shimane trong lòng người yêu nghệ thuật trên khắp thế giới. 

Oki Kagura – chất phác và dân dã

So với những vũ điệu của Iwami chú trọng tính nghệ thuật và đánh thẳng vào “phần nhìn”, Oki Kagura thuần phác và cổ phong hơn. Điều này có được là do Oki Kagura sớm được truyền thừa trong giới nghệ nhân chuyên biểu diễn Kagura cho đền thờ, thay vì được các chức sắc trong đền độc tôn trình diễn như hai vũ điệu kia trước đây. Hơn nữa, ngoài mục đích tế thần, Oki Kagura còn được biểu diễn thể theo nguyện vọng của cá nhân hoặc địa phương để cầu chúc mùa màng, gọi mưa, trấn yểm dịch bệnh… 

Đầu tiên, vũ đạo Kagura sẽ được trình diễn trong nhạc nền sống động của trống, cồng chiêng, sáo trúc để nghênh đón chư thần. Các nghệ sĩ sẽ múa trên hai tấm chiếu được trải giữa trung tâm khán đài, vung kiếm và so tài với nhau. Cuối cùng, sẽ có hai vu nữ xuất hiện, vừa lắc chuông vừa trình diễn các điệu múa theo nghi thức cầu an. Sự hiện diện của các vu nữ đền thờ khiến Oki Kagura gần với một buổi tế lễ thực thụ hơn là mang tính giải trí. 

kilala.vn